IMGD80

130_Barbara Mikołajewska________

ludzi. William James (1890) rozwinął podstawową myśl Pierce'a i wyróżnił <ja> materialne, społeczne i duchowe. Przez <ja> materialne James rozumiał nasze powiązanie z naszymi dobrami materialnymi ciałem, ubraniem, rodziną i domem. Termin <ja> społeczne odnosił do rozpoznania, że powstajemy dzięki innym. Dodaje, że ^człowiek ma tyle społecznych <ja>. ile istnieje osób rozpoznających go i no. szących jego obraz w swoim umy.<łe». James wskazuje ponadto na znaczenie społecznego poparcia (lub inaczej mówiąc wzmocnienia) w powstawaniu społecznego <ja>. Duchowe <ja> jest to <calo.ściowy zbiór moich stanów świadomości. moich konkretnych psychicznych uzdolnień i dyspozycji;-.

Na związek między <ja> i innymi wskazywali J.M. Baldwin (1897), C.H. Cooley (1918) i C.M. Mead (1925). Baldwin mówił o dwubiegunowym <ja>. które składa się z <ja> i innego. Jednostka ma większą kontrolę nad poczuciem <ja>. gdy przeciwstawia je innemu. Inny często zachowuje się w sposób trudny do przewidzenia, ale nieoczekiwane zmiany w zachowaniu innego prowadzą do powstania nowego pojęcia <ja>. Baldwin mówi o spiralnej interakcji między <ja> i innymi, co prowadzi do bardziej złożonego pojęcia <ja>.

Analiza pojęcia <ja> byłaby niepełna bez odwołania się do Cooleya. Cooley również podkrcflil znaczenie interakcji między <ja> i innymi dla rozwoju pojęcia <ja>. Jego myśli wywodzą się z idei społecznego <ja> Piercc'a oraz Jamesa.

Dla Collcya <ja oraz społeczeństwo są bliźniakami>. Pogląd ten jest wynikiem wcześniejszych opisów oceniania <ja> na podstawie rozróżnień między działającą silą i przedmiotem, szczególnie gdy przemiot ma charakter społeczny. <ła> i inny definiują się nawzajem. Definicja każdego z tych pojęć wyłania się dzięki u-aawieniu się obok drugiego pojęcia. Definicja <ja> w sposób konieczny odwołuje się do innego i jego przeciwieństwa. Mead przyznaje innemu (lub inaczej czynnikowi społecznemu) takie samo znaczenie, jak <ja>. W dotychczasowych koncepcjach <ja> przypisywano rolę dominującą, a innych traktowano jako środowisko.

Mead (1934) rozwija ideę o społecznej naturze pojęcia <ja>, mówiąc o roli języka. Twierdzi, że wyraz twarzy może obserwować tylko inny. wydawanie dźwięków słyszy zarówno mówiący, jak druga osoba. Dam osoba może zarówno mówić, jak i słuchać wydawanych przez siebie dźwięków. Dźwięki stanowią więc bodźce. na które może reagować zarówno <ja>. jak i inny. Stąd już łatwo mówcy stawiać się w miejsce innego i przyjmować <postawę innego wobec siebie>. Co więcej, gdy mówca w różnych sytuacjach gra rolę odbiorcy swojego zachowania, tworzy pojęcie uogólnionego innego. W tej chwili uzyskuje możliwość prowadzenia wymiany między <ja> przedmiotowym (mówiącym) i podmiotowym <sluchającym> (/ and w)

Teoria orientacji ja-inny Zillera łączy przedstawione wyżej idee. Autor przyjmuje. że rolę mediatora w zachowaniu pełni nie samo pojęcie ja, lecz pojęcia określające relację ya-inny. [...]

ORIENTACJA /A-INNY

Pojęcie <ja> zostaje wyuczone w podobny, jak inne pojęcia sposób. Jego wszechobecność i znaczenie powodują jednak pewne różnice: np. z powodu ciągłego napływu nowych informacji o <ja> pojęcie <ja> ciągłe podlega różnicowaniu, po którym następuje ponowna integracja. Dodatkowe informacje o <ja> początkowo mogą być przyjmowane dzięki prostym procesom budowania zbiorów. Trwały przepływ infonra-ęji grozi jednak tym. że granice pojęcia <ja> stają się niejasne i wtedy konieczna jest ponowna reintegracja.

Zgodnie z teorią. Zillera podstawą integracji <ja> są schematy społeczne. Schematy te są względnie trwale.

Teoria orientacji <ja>-inny przyjmuje założenie, że relacje <ja>-inny oraz sa-mookreślenie się jest uniwersalnym i stałym przedmiotem zainteresowania jednostki. Konieczność samookreślenia się jest narzucona przez wymagania środowisk społecznych. Jednostka będąc pod stałym naciskiem sytuacji społecznej, które wymagają decyzji, tworzy schematy, które będą jej pomagać w klasyfikowaniu bodźców społecznych i ułatwiać decyzję o społecznym zachowaniu w ciągle zmieniających się warunkach społecznych. Reprezentujące jednostkę pojęcia pozwalają jej rządkowanie zachowań według danego abstrakcyjnego wymiaru. DzifłDlggjH jęciom jednostka kategoryzuje różne działania według tego nmrgp chociaż pewne cechy działania do tego wymiaru nie pasują. Dzięki takiej katepR^i zacji zostaje osiągnięty pewien stopień spójności w zachowaniu. Doświadczała społeczne kumulują się i zostają uporządkowane w postaci pojęć opisujących relację <ja>-inny, dzięki czemu jednostka zyskuje pewien stopień niezależności od cisków zewnętrznych. Pojęcia na temat relacji <ja>-inny pełnią rolę <wewaęttzayife monitorów> lub porządkującego mediatora w zachowaniu społecznym. Ten wewfto-ny czynnik decyduje o tym, które z bodźców społecznych zostaną wytinnr. jpoM staną skategoryzowane i czy wywołają reakcję. Dzięki niemu możliwa jest odrobina spójności w zachowaniu lub przynajmniej to. że działający uważa je ze 'pńjpc.

Postrzeżenie spójności w zachowaniu jest nagradzające. Sugeruje bowiaajgiH stce, że sprawuje kontrolę nad swoim zachowaniem, co najmniej w pewnym ańnń-nialnym stopniu. Kontrola nad zachowaniem jest więc wartością, a pojęcia mówiące o relacji <ja>-inny pomagają w zdobyciu tej kontroli.

W poznawczej teorii osobowości, którą proponujemy, pojęcia na temat <ja>-inny pośredniczą w społecznej adaptacji jednostki. Bodźce społeczne zostają przetłumaczone na język znaczeń jednostki, tzn. odniesione do poglądów jednostki a temat relacji między <ja> (takim, jakie było dotychczas) a istotnymi ianymiM^H ce społeczne pojęcie <ja> społeczna reakcja).

Podstawę teorii orientacji <ja>-inny stanowi teoria percepcji Bumswicka 11 Teoria ta podkreśla interakcję między organizmem i środowiskiem. Jednostka interpretuje sygnały środowiska ze względu na swoje potrzeby i możliwości behawioniaei Między bodźce a reakcję interweniują więc pewne procesy poznawcze. Bodźce zostają wybrane i uporządkowane zgodnie z potrzebami porządkującego i w języka pewnego systemu, który redukuje liczbę informacji potrzebnych do puccim^H nia oraz ułatwia odzyskiwanie informacji i ich ogólną użyteczność.

W stosunkach interpersonalnych bodźce społeczne działają poprzez pnfrrrlnilri. jakim jest postrzeganie interpersonalne - tzn. poprzez pojęcia, które dostarczają obrazu związków <ja> z innymi. Analizując stosunki interpersonalne. podkieAM^ znaczenie bodźców społecznych oraz to. że pośrednikiem jest tu nie tyle pojęcie <ja>, co pojęcia na temat związku <ja> z innymi. Przykładami takich schematów społecznych są postrzeżenia: <ja> wyżej od innych, <ja> podobny do innych, <jgDjr bardziej centralny niż inni itd. Dzięki posiadaniu takich schematów nowa informacja na temat związku <ja> z innymi może być z łatwością zakodowana i odkodo-wana, co ułatwia podejmowanie własnych decyzji o zachowaniu interpersonalnym.

Pojęcia na temat <ja>-inny wnoszą stabilność do zmieniających się ciągle warunków społecznych. W tym sensie pojęcia te w pewnym stopniu pełnią rolę mechanizmów obronnych lub kontrolnych, jakby to powiedzieli psydK)|pp|^^^^H