IMGi27 (2)

146 Rozdział 4

4.4.1. Materiały dydaktyczne w portalu a prawa autorskie

W trakcie analizy zasobów serwerów edukacyjnych powinniśmy zwrócić uwagę na sposoby zarządzania sieciami jako źródłami wiedzy, czyli powinniśmy omówić systemy wydawnicze i ich funkcjonowanie w sieci, biorąc pod uwagę ich strategiczne znaczenie. Wiele multimedialnych i hipcrmedialnych informacji edukacyjnych jest dziś rejestrowanych na płytach CD-ROM lub DVD, pozwalających na rejestrowanie, gromadzenie, wyszukiwanie informacji o zróżnicowanej reprezentacji informacji, takich jak: tekst, obraz, dźwięk i film, co powoduje, że stają się one bardziej atrakcyjne dla uczącego się, niż tradycyjna książka. Jednak najważniejsza funkcja wydawnicza treści edukacyjnych tkwi nie w formie ich prezentacji, lecz w selekcji ich treści. Edycja w sieci oznacza wybieranie najbardziej wartościowych pod względem merytorycznym i dydaktycznym treści, eliminowanie dłużyzn i treści zbędnych, komponowanie i układanie nowych tekstów edukacyjnych. W witrynach WWW powinno respektować się przede wszystkim prawa autorskie, następnie należy zwracać się uwagę na jakość prezentowanych treści, ich aktualność, skończoną liczbą aktywnych łączników odsyłających zainteresowanego do informacji uzupełniających (w trakcie analizy pewnych stron edukacyjnych można odkryć nieaktywne łączniki lub łączniki odsyłające nas do nieaktualnych już stron), a nawet określonych adnotacji, będących wskazówkami dla użytkownika. Sieć w XXI wieku ma spełniać w dużej mierze funkcje edytorskie, a następnie funkcje komunikacyjne, komplementarne do funkcji związanych z dostępem do danych. Interakcja w sieci jest niezwykle dynamicznym czynnikiem, wspierającym efektywnie proces uczenia się na odległość.

Wymieniony wcześniej, problem prawa autorskiego materiałów umieszczonych w sieci jest bardzo ważny, ale jednocześnie wieloznaczny, z punktu widzenia autorów tekstów, metod i idei oraz z punktu widzenia użytkowników określonych informacji. Podobny problem może dotyczyć spraw nie respektowania praw autorskich w trakcie kserowania książek przez studentów. Czy w trakcie kserowania dzieła prawo autorskie jest łamane, gdy książki już dawno nie ma na rynku księgarskim ani w antykwariatach? Czy prawo autorskie nie jest przestrzegane, gdy student kseruje dla własnej potrzeby jedynie część książki? Takie sytuacje są częste w polskich uczelniach wyższych, a szczególnie w uczelniach niepaństwowych, nie posiadających bibliotek lub bardzo skromne zasoby biblioteczne. Jak ta sytuacja wygląda w sieci globalnej? Czy swobodny przepływ idei w sieci sprzyja kreatywności uczestników procesu kształcenia oraz wzrostowi ich kultury? Na te pytania powinny odpowiedzieć prawnicy. Moim zdaniem często w sieci można znaleźć informacje skopiowane ze zbiorów źródłowych, ale w wielu przypadkach z podaniem pełnych danych tych źródeł (ta sytuacja nie ma absolutnie nic wspólnego z masowym w ubiegłym wieku tłumaczeniem przez Rosjan wielu książek naukowych i podręczników obcych autorów - zwłaszcza pozycji angielskojęzycznych — dla potrzeb rosyjskich studentów i naukowców, a nawet upowszechniania tych wydawnictw w krajach bloku wschodniego). Prezentacja w sieci książek

i artykułów naukowych oraz podręczników ma na celu upowszechnienie poglądów oraz treści naukowych i edukacyjnych, aby ułatwić dostęp do niej tym, dla których ten dostęp jest trudny, a nawet niemożliwy. Problem prawa autorskiego materiałów publikowanych w sieci, jest problemem moralnym tych, którzy je umieszczają dla innych. Technologie informacyjno-komunikacyjne umożliwiają kompilowanie i przetwarzanie różnych reprezentacji informacji, które mogą być powielane, z łatwością modyfikowane, natychmiast rozpowszechniane w sieci i przeglądane przez wielu ludzi rozrzuconych po całym globie. Wielu specjalistów uważa, że należy znaleźć consensus między ochronąpraw autorskich, a zaspokojeniem praw użytkowników sieci, zwłaszcza z krajów rozwijających się. F. Mayor³¹ postuluje zweryfikowanie anglosaskiego pojęcia fair use - „właściwego korzystania” z informacji. Jest to szczególnie ważne dla przyszłości bibliotek publicznych, dla archiwów i systemów dokumentacji służb publicznych, oraz ważne z punktu widzenia potrzeby zapewnienia dostępu do informacji i wiedzy grupom społecznie nie faworyzowanych oraz krajom rozwijającym się. W przyszłości problem prawa autorskiego będzie dotyczył również bardziej złożonych form twórczości, takich jak dystrybuowanie oprogramowania³⁸, wykorzystania w sieci oprogramowania shareware’owego, czy dzieła podlegającego transformacji w sieci.

Infostrady są kluczowym elementem globalnego mechanizmu niezbędnego do zapewnienia optymalnych warunków dystrybucji danych w postaci tekstu, grafiki, obrazów, dźwięków i filmów, udostępniając interakcje w czasie rzeczywistym z wirtualnymi światami, uczestnictwo w wirtualnych pracach grup uczących się, symboliczną nawigację po bibliotekach cyfrowych. Jednak informacje nie będą przesyłane jedynie infostradami. Należy wykorzystywać różne trasy informacyjne, nawet te, które mają mniejszą przepustowość, ważne jest to, żeby przekaz informacyjny został zakończony sukcesem. W edukacji na odległość zostanie osiągnięty consensus między technikami uczenia się Online i offline. Uczący się będą korzystać w sposób online częściowo z informacji edukacyjnych zgromadzonych na serwerach edukacyjnych, a częściowo z informacji zgromadzonych na płytach CD-ROM i/lub DVD, przesyłanych tradycyjną pocztą.

F Mayor, Przyszłość świata, Fundacja Studiów i badań Edukacyjnych. Warszawa 2001. ®^arta, R. Markiewicz, Główne problemy prawa komputerowego, Warszawa 1993.