IMGt06

**•*•*> np. system językowo-migowy Bogdana Szczepankowskiega. Ogromne iMczenie. jakie zyskała, szczególnie w ostatnich latach, kompensacja w obrębie nsizkodzonego analizatora słuchu, w wyniku rozpoczęcia rewalidacji dneckajuż w okresie niemowlęcym, wraz z sukcesywnie zwiększającymi się ^OaiztiwośctaiDi współczesny ch aparatów słuchowych, nie umniejsza kompen-sacyjnego znaczenia w pracy rewalidacyjnej pozostałych zmysłów. Są one tlglnaystywane w pracy poznawczej, m in. w celu możliwie wiernego przy-błiżenia niesłyszącemu surogatów wyobrażeniowych oraz wielostronnego przybliżenia cech rzeczy, zjawisk im towarzyszących i stosunków, jakie między nimi zachodzą szczególnie wtedy, gdy nie sprzyja temu niedostateczna kompensacja słuchowa.

6. MEFOMCZNE METODY KSZTAŁCENIA MESLYSZĄCYCH

Omówione w poprzednich rozdziałach metody kształcenia „w języku i przez język” wymagają uzupełnienia. Szkoła francuska i wiedeńska uwzględniają wyłącznie, bądź jako uzupełnienie, nie foniczne formy przekazu językowego. Różnorodne metody, w których wykorzystywane są znaki niedżwiękowe, poza polskim dorobkiem w tym względzie, są u nas z wcześniejszych publikacji już znane, co zwalnia nas od ich bardziej szczegółowe-

gO iHMWjffłlł

Przez metody niefoniczne (czyli niedżwiękowe) będziemy rozumieli te wszystkie sposoby systematycznie stosowane w kształceniu i wychowaniu osób z uszkodzonym słuchem, w których w zasadzie nie wykorzystuje się mowy dźwiękowej. Będą to metody, w których nauczyciel i uczeń posługują się znakami języka migowego, alfabetem palcowym (daktylologią - ang. daaylotogy; fingerspellmg, niem. Fingerbuchstabierung; Fingersprache), który zaliczamy jednak do komunikacji werbalnej, choć niedźwiękowej, podobnie jak metodę grafemów, pismo. Metody te zwykle nie ograniczają się d® jednej, izolowanej formy niedżwiękowego przekazu. Znaki języka migowego mogą być stosowane w połączeniu z daktylologią i językiem fonicznym ipirfftfe Orałno-andytywnaf. Język migowy może być uzupełniany w działalności dydaktycznej i komunikacji przez pismo (etykietkę).

t.1. Znaki języka migowego

m. komunikowaniu się między ludźmi słyszącymi, obok dźwięków mo-■MM1 *nwn j&tikpwanego, istotną rolę odgrywają język ciała (niem.

0rpersprache): mimika, gesty, gestykulacja, a także konwencjonalne zna-^ wynikające z językowej tradycji, a wyrażające określoną semantyczną Ljć, zastępujące cale zdania, np. wygrażanie pięścią, grożenie palcem,

_izw. „figa” itp.

Język ciała odgrywa szczególną rolę w porozumiewaniu się zarówno wśród osób słyszących, jak i z uszkodzonym słuchem. Można znakomicie opanować jakiś język obcy, np. bułgarski, a mieć kłopoty w porozumiewaniu się z Bułgarami, gdyż posługują się inną konwencją niewerbalną niż w Polsce, np. innymi ruchami głowy przy potakiwaniu i przeczeniu. Ma to miejsce także w odniesieniu do innych języków. A. van Uden, po przeprowadzonej analizie obszernej literatury przedmiotu, przez język ciała rozumie „kreatywną, elastyczną i dla każdego zrozumiałą wypowiedź ciała dla celów komunikacyjnych. Obejmuje ona wyraz twarzy, jak również wykorzystuje cechy pro-zodyczne i głosowe, jednak nie obejmuje słów. Ow wyraz ciała najczęściej towarzyszy mowie bądź słowom i/lub jest objaśnieniem i/lub oddaniem, interpretacją tego, co nie może być wyrażone za pomocą słów przez daną osobę posługującą się językiem (przemawiającego, a także osoby posługujące się konwencjonalnymi migami lub palcówką, osobę piszącą)”⁸⁶. H.L. Breinet⁸⁷ mówi z kolei w analogicznym znaczeniu w odniesieniu do praktyki edukacyjnej o gemice (niem. Gemik od Gestik - gesty i Mimik - mimika), polegającą na kompensacyjnym wykorzystywaniu funkcji komunikatywnej języka ciała w powiązaniu z mową.

Kinezyka (ang. kinesics, niem. Kinesik), albo kinezjologia (od gr. kinesis - ruch i logia - nauka) — nauka o gestach, mimice itd. z kolei dotyczy wyłącznie gestów, które mają charakter komunikatów. Mówi się także o bikinezyce (ang. bikinesics, niem. Bikinesik) rozumianej jako dwujęzyczność wznaczeniu już wyżej podanym np. w odniesieniu do języka bułgarskiego.

Ponadto należy odróżnić zachowania niewerbalne (niem. nomerbale Verhalten) oraz niewerbalną komunikację (niem. nomerbale Kommunika-I lian). Są to, jak podkreśla van Uden, bardzo ogólne wyrażenia, właściwe za-I równo dla języka ciała, jak i dla gestykulacji (kinezji), a także dla znaków I migowych używanych np. przez nieslyszących, mnichów i Indian⁸⁸. Liczba

¹¹ A. van U d e n, Gebdrdensprcichen von Gehdrlosen utul PsychnlingutMik. Eint krildekt Beslandsaufnahme. Mit einem Beitrag von Armin Lówe, Edition Schindclc. He 1987, fi. 29.

H.L B r e I n e r, Die Gemik — sprechgehundene motarische Awidruckt Sinne.ivikarlat, Frankenthal 1984.

A. van U d e n, op. cit,, s. 31.

■fet