IMGv27

III. SYSTEMATYKA W SURDOPEDAGOGICE

Wychowawcza działalność praktyczna istniała na długo przedtem, I 7-anim powstała dyscyplina naukowa zwana pedagogiką. Działalność ta | miała najpierw charakter wychowania naturalnego, d okoń u- 1 jącego się samorzutnie, przez samo uczestniczenie dzieci i młodzieży w życiu grupy społecznej. Ten rodzaj wychowania ma miejsce i dzisiaj w każdej rodzinie. Z kolei obok wychowania naturalnego ukształtowało się wychowanie zorganizowane celowo w postaci np. wychowania zawodowego i rycerskiego w średniowieczu. Wreszcie po- | wstają instytucje wychowawcze, w których dzieci i młodzież;! są przygotowywane do przyszłych zadań życiowych w sposób świadomy i celowy przez odpowiednio do tego celu przygotowa-' n e osoby¹.

Wychowanie naturalne oraz wychowanie zorganizowane celowo nie ? było jeszcze działalnością opartą na przesłankach teoretycznych ibądźf wnioskach wynikających z badań, gdyż nauka o wychowaniu <w dzisiejszym tego słowa rozumieniu jeszcze nie istniała, nie zajmowano się zatem badaniem tzw. rzeczywistości wychowawczej. Można rwdęc sobie wyobrazić istnienie wychowania bez naukowo uprawianej refleksji nad tym procesem społecznym (choć już starożytni Grecy taką refleksję uprawiali) oraz bez prób dokonywania uogólnień wywodzonych z systematycznie uprawianych badań w dziedzinie wychowania. Praktyka — nie nawiązująca jednak do pedagogicznej analizy procesu wychowawczego i do wyników badań pedagogicznych oraz nie uwzględniająca wyników badań innych nauk zajmujących się rozwojem człowieka w jego różnorodnych biopsychospołecznych uwarunkowaniach — szczególnie w pedagogice specjalnej jest już dzisiaj mało skuteczna a zatem i niecelowa.

Surdopedagogika, jako subdyscyplina pedagogiki' i pedagogiki specjalnej, jest nauką w swej istocie ograniczającą się do badania procesu rewalidacji osób z uszkodzonym słuchem. Podobnie jak pedagogika, sur-dopedagogika zajmuje się badaniem zjawisk wychowawczych, cetaimir treścią, metodami działalności rewalidacyjnej oraz instytucjami, w któ-

rych działalność ta się dokonuje*. Surdopedagogika zajmuj* ndem, tzn. opisywaniem, wyjaśnianiem, odkrywaniem zależności 1 zjawiskami i procesami zachodzącymi w toku działalności nej, projektowaniem zmian, co w rezultacie ma prowadzić do sformufcŃ wania twierdzeń określających prawidłowości procesu dydaktyczno-wychowawczego, składających się na przyszłą ogólną teorię mirdoreweH dacjd.

(Przedmiotem surdopedagogiki jest zatem surdorewal idacja w nuprifaH cie (odmianie) surdowychowaiwczym, dotyczącym rozwijania cech kierunkowych, ć surdodydaktycanym, obejmującym kształcenie cech instrumentalnych.

Surdopedagogika zajmuje się rewalidacją osób z uszkodzonym

Pedagogika specjalna z kolei zmierza do utworzenia ogólnej teorii rewalidacji osób upośledzonych, uogólniając wiedzę teoretycmą i doświadczenia praktyczne wszystkich rodzajów wychowania specjalnego, wytyin i surdowychowania.

słuchem w stopniu lekkim, głębokim i z dodatkowymi upośledzeniami. Kryterium tego podziału jest stopień uszkodzenia słuchu wychowanka, a (także jego sprawność w uczeniu się, szczególnie języka i mowy dźwiękowej oraz samodzielność w komunikowaniu się. Surdo-pedagogtika korzysta z pomocy historii surdopedagogiki*, która jest dyscypliną historyczną, nie pedagogiczną oraz z surdopedagogiki porównawczej ^{2 3 4 5 6 7}, zajmującej się porównywaniem różnych systemów organizacyjnych kształcenia niesłyszących w różnych krajach wraz z kh uwarunkowaniami ekonomicznymi i historycznymi w celu wykorzystania wynikających z takich analiz wniosków w rodzimej praktyce.

f Uszkodzenie słuchu nie zawsze jest ograniczone jedynie do jego Ubytku, częstokroć występują dodatkowe upośledzenia- Mogą to być zaburzenia sprawności psychicznej, afazja, zaburzenia charakterologiczne, zaburzenia w funkcjonowaniu innych zmysłów bądź uszkodzenia narządu ruchu⁸. Wszystkie współ występujące niesprawności przyspa-

1

Patrz B. Suchodolski, Trzy rodzaje uoychowania i jego rola io cywilizacji tMpślcaem*; [w] B. Suchodolski (red.). Pedagogika, Warszawa 1980, s. 9—20.

2

Por. tamże, ś. 37.

3

* Podstawowym opracowaniem z zakresu historii kształcenia i wychowania niesłyszących, w skali światowej, jest dzieło F. Schumanna, Geschichte der Tauó-stummenwesens, Frankfurt am M. 1940. Charakter historycznego ujęcia ma praca K. Kirejczyka, Ewolucją systemów kształcenia dzieci głuchych, Warszawa 1987.

4

Za prekursora polskich opracowań surdopedagogicznych o charakterze porównawczym można uznać książkę Aleksandry Wolfgang pt. Rys historyczny nm-lowań w uczeniu głuchoniemych i zakładów na ten cel "przeznaczonych (przez Aleksandrę Wolfgang. Wilno. Józef Zawadzki własnym nakładem 1830 r., s. 318). Dzieło to poza ogólnym rysem historycznym, publikacjami współczesnych atgBgsa wybitnych surdopedagogów różnych krajów, uwzględnia także historię rozwoju kształcenia niesłyszących w kilkunastu krajach.

5

H. R. Myklebust w grupie 228 badanych dzieci, określonych jako głuche,

6

wyróżnił: 45,6% z głuchotą peryferyczną, 29,4% afatyków, z głuchotą gnlMfljH

7

15,8%, umysłowo upośledzonych (mentaiły deficient) 9,2% (H. R. Myklebust, Audi-

8

tory disorders in chtldren.A manuały jor differential diagnosis, New York 1964,5.8)*