IMG�38 (2)

fi ftOŻDŻtAi I Pnfchóspblecznr’ atpekly jakośćl tycia

aktywności człowióka 1 Ich elementów, które odpowiadają za wysokie lub niskie poczucie jakości żyda. Pojęcie .potrzeby" Jest fu definiowane Jako

biologiczny lub psychiczny stan braku w organizmie, wzbudzający motywację do działania zmierzającego do Jego zaspokojenia (Dzłurowlcz-Kozłowska 2002, s. 92).

Podstawowe potrzeby wspólne dla wszystkich ludzi, a wyróżnione w pomiarach grupowych, są tu uznawane za priorytetowe wyznaczniki jakości żyda. Badacze zajmujący się tą problematyką próbują dociec, jakie są to potrzeby I dlaczego właśnie te, a nie inne są Istotne oraz czy mają one stałe, czy też zmienne natężenie i hierarchię ważności.

Rozpatrywanie tego rodzaju potrzeb jest określane jako podejście treściowe, czyli mające na celu wyszczególnianie i ocenianie potrzeb ze względu na Ich znaczenie (treść) dla poszczególnych jednostek w różnych sytuacjach Ich życia. Podstaw teoretycznych dla tego podejścia należy szukać w klasycznej już koncepcji hierarchii potrzeb A. Maslowa. Potrzeby w ujęciu Maslowa są dynamicznymi siłami zachowania, wywołującymi zarówno stan deprywacji, braku czy niedoboru, jak i gratyfikacji, zaspokojenia czy zadowolenia. Inaczej mówiąc, Maslow wyróżnił motywację braku (niedoboru) 1 motywację wzrostu jako główne siły napędowe ludzkiego działania. Motywacja braku wiąże się z pojęciem „potrzeby", która jest tu określana jako podstawowa i Instynktowna (czyli biologicznie uwarunkowana), a jej nieza-spokojenle wyzwala stan deprywacji i napięcia dopóty, dopóki nie zostanie ona zaspokojona. Brak zaspokojenia określonej potrzeby wyzwala swego rodzaju dominację, w tym znaczeniu, że zachowanie osoby jest niejako całkowicie skierowane na zaspokojenie tej potrzeby, natomiast po jej zaspokojeniu tego rodzaju dominacja przenosi się na następny poziom potrzeb. Ten sposób zachowania jest zgodny z zasadą braku (deficytu) - jeśli potrzeba nie jest zaspokojona, wytwarza napięcie i popęd do odpowiedniego działania, natomiast z chwilą jej zaspokojenia traci znaczenie motywacyjne, które zostaje przejęte przez wzbudzoną wtedy potrzebę na kolejnym wyższym poziomie (Maslow, 1964). Warto wspomnieć o innych zasadach ważnych w ramach hierarchicznej koncepcji potrzeb według Maslowa. Są to na przykład zasada uporządkowania potrzeb oraz związana z nią zasada postępu (progresu), zgodnie z którą fizjologiczne potrzeby muszą być zaspokojone w pierwszej kolejności, potem potrzeby bezpieczeństwa, następnie dopiero potrzeby społeczne, a na końcu potrzeby psychologiczne. Maslow definiuje potrzeby wywołane brakiem jako

potrzeby, które stanowią zasadniczy brak w organizmie, niejako puste miejsca, które muszą być wypełnione dla zachowania zdrowia i zaspokojone od zewnątrz przez inne osoby (Maslow, 1986, s. 28).

W ramach struktury potrzeb usystematyzowanej hierarchicznie od najbardziej podstawowych i koniecznych do zaspokojenia w pierwszej kolejności zostały wyróżnione potrzeby braku, a konkretnie potrzeby fizjologiczne: snu, seksualne, jedzenia, picia, wypoczynku, unikania bólu, choroby, schronienia przed zimnem, gorącem, niebezpieczeństwem. Zaspokojenie tych potrzeb w różnych sytuacjach, wielu z nich także w organizacjach społecznych i miejscu pracy, powinno być traktowane bezwarunkowo, gdyż stanowi ono podstawowy, konieczny, chociaż tylko wstępny, czynnik zadowolenia z życia (Furnham, 2005; Doyle, 2003). Po zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych aktywizowane są potrzeby bezpieczeństwa i ochrony. Odnoszą się one do bezpiecznego, przewidywalnego, nadającego się do zamieszkania i niezagrażającego środowiska, tj. wolnego od zagrożeń wyrządzenia szkód fizycznych, zdrowotnych i psychologicznych. Chodzi tu także ogólnie o poczucie posiadania bezpiecznych warunków egzystencji, o zabezpieczenie się przed różnorakimi niebezpieczeństwami, zarówno rzeczywistymi, jak i wyobrażanymi czy przewidywanymi, a także tymi o charakterze ogólnoświatowym, lokalnym, a szczególnie w miejscu pracy. W przypadku miejsca pracy czynnikiem o istotnym znaczeniu ze względu na potrzebę bezpieczeństwa jest zapewnienie stałości zatrudnienia, a także godziwych warunków życia. Nie ulega wątpliwości, że zaspokojenie tych potrzeb jest także konieczne, aby odpowiedni poziom zadowolenia i jakości życia mógł być osiągnięty (Furnham, 2005; Schermerhorn, 1996).

Należy dodać, że potrzeby fizjologiczne i bezpieczeństwa są traktowane jako potrzeby niższego rzędu i mogą być zaspokojone przez różne czynniki pochodzenia zewnętrznego. Te z kolei są uzależnione w znacznym stopniu od stanu ekonomicznego, zamożności państwa, firmy, miejsca pracy, rodziny czy innych instytucji państwowo-społecznych itp. Na kolejnych poziomach występują potrzeby wyższego rzędu, które zasadniczo mogą być zaspokojone wewnętrznie, ponieważ jest to uzależnione od wewnętrznych, subiektywnych oraz indywidualnych dyspozycji, oczekiwań, postaw, wartości, nastawień czy zapotrzebowań poszczególnych osób (Furnham, 2005; Schermerhorn, 1996; Schermerhorn, Hunt, Osborn, 1995; Larsen, Buss, 2002).

Na poziomie trzecim w hierarchicznej strukturze potrzeb są potrzeby społeczne, a konkretnie potrzeby przynależności czy afiliacji, akceptacji oraz uczucia, miłości. Każda jednostka bardziej czy mniej intensywnie odczuwa potrzebę przynależności do innych, do grupy, szczególnie grupy rówieśniczej, oraz potrzebę akceptacji z ich strony; w przeciwnym wypadku czuje się izolowana czy społecznie odrzucona. Dlatego też różne grupy społeczne, środowiska czy instytucje społeczne, w tym w sposób szczególny pracodawcy, na różne sposoby starają się zapewniać, a nawet stwarzać, kosztem niekiedy znacznych wydatków finansowych, możliwości zaspokojenia tych potrzeb swoim bliskim czy podwładnym, sprzyjając tworzeniu się grup koleżeńskich czy grup przyjaciół.

Z punktu widzenia jakości i zadowolenia z życia na tym poziomie potrzeb szczególne znaczenie ma potrzeba miłości-braku, skłaniająca do znalezienia