45657 IMG�05

Historia mierzenia jakości tycia w naukach medycznych jest starsza ni> propozycje psychologiczne, Pomiary jakości tycia w medycynie dotyczą osób / problemami zdrowotnymi, które cechuje specyficzna sytuacja życiowa. Służby medyczne dbają o podnoszenie poziomu jakości życia pacjentów i poszukują wskaźników pozwalających określić skuteczność ich działań. Wc współczesnej medycynie ważne jest nic tylko obiektywne zmniejszenie objawów choroby, ale także polepszenie samopoczucia pacjenta, które może poprzedzać korzystne zmiany somatyczne. Pomiar jakości życia stał się przydatny w samym procesie leczenia pacjenta [Derbis 2000b]. W naukach medycznych najczęściej stosuje się podejście uwzględniające zarówno subiektywne, jak i obiektywne oceny jakości życia. O ocenie zdrowia decydują zarówno czynniki subiektywne w postaci odczuć pacjenta, jak i obiektywne kryteria zdrowia [Zalewska 2003],

Pojęcie .jakość życia" ma współcześnie wiele znaczeń. Jest różnorodnie definiowane i rozumiane, należy do zjawisk wieloznacznych, niedokładnie określonych i wielowymiarowych. Bywa określane jako dobrobyt, dobrostan, szczęście lub szeroko rozumiane zdrowie. Jakość życia stanowi przedmiot zainteresowania przedstawicieli wielu dyscyplin naukowych, takich jak filozofia. medycyna, socjologia, ekonomia, psychologia i wreszcie pedagogika. Socjologów interesuje jakość życia w kontekście stylów i zasad życia społecznego. Dla psychologów jest ona tożsama z poczuciem zadowolenia, szczęśliwości i dobrostanu, a pedagodzy rozumieją ją głównie jako wartości, cele i dążenia życiowe. Ekonomiści, budując koncepcje jakości życia, koncentrują się na obiektywnym lub zobiektywizowanym poziomie życia w sensie warunków ekonomicznych, czyli socjalno-bytowych. Według ekonomistów jakość życia dotyczy globalnego wskaźnika poziomu życia. Jego składniki cząstkowe obejmują następujące sfery życia: psychiczną, rodzinną, somatyczną, zawodową, środowiskową i siedliskową. Zmienne obiektywne o charakterze ekonomicznym to: warunki mieszkaniowe, dochody, warunki wykonywania pracy, dostępność środków komunikacji, poziom usług, itp. [Derbis 2000b]. Dla przedstawicieli nauk humanistycznych ważny jest stopień zaspokojenia potrzeb [Rybczyńska 1998]. Niektóre elementy ujęć psychologicznych i socjologicznych można znaleźć w koncepcjach pedagogów, np. B. Suchodolski [1990] pytania o jakość życia wiąże z kwestią „jakim być?”. Powstają też podejścia łączące psychologiczny i ekonomiczny punkt widzenia [Headey, Wearing 1991]. Podsumowując modele psychologiczne, pedagogiczne, filozoficzne, socjologiczne i ekonomiczne, a także próby ich integracji można je określić jako szansę postępu w badaniach nad jakością życia.

Dokonany powyżej przegląd definicji jakości życia został ograniczony do wybranych, ważnych dla funkcjonowania człowieka dorosłego w przestrzeni edukacyjnej. Warto jednakże podkreślić, że w naukach społecznych zainteresowanie tą problematyką ma długą historię, zwłaszcza w kontekście ludzi dorosłych. Uwzględniono w nim różne odniesienia w opisie jakości życia proponowane przez badaczy polskich i zagranicznych. Z pewnością nie kończy on toczących się dyskusji wokół analizowanej problematyki, a jedynie pozwala na uporządkowanie charakterystyk tego pojęcia. Omówione powyżej koncepcje ukazują zmiany w postrzeganiu jakości życia, polegające głównie na włączaniu w jej strukturę nowych czynników oraz na koncentracji badaczy już nie na obiektywnych warunkach życia, a na szeroko ujmowanym życiu psychicznym. Kolejne ujawnione prawidłowości dotyczą stopniowego zwiększania zakresu rozumienia jakości życia oraz przenoszenia akcentu z jego niedostatków na zjawiska pozytywne. Pojawiają się także modele, w których istotną rolę odgrywa identyfikacja sfer, gdzie jakość życia można wzmocnić.

Zamykając dyskusję nad jakością życia, a jednocześnie akcentując jej edukacyjne aspekty, można za O. Czerniawską [2000, s. 180] przyjąć, że dotyczą one akceptacji reinterpretacji własnych doświadczeń, a także własnej przeszłości, polegają na „poszukiwaniu w niej wartości zapomnianych lub niedocenianych, przeżywaniu ich na nowo dla rozwoju siebie, dla lepszego życia w teraźniejszości, dla akceptacji przemiany własnej osoby przez dojrzewanie do dziś, do jutra, przez stałe projektowanie swego życia, dostrzeganie perspektyw przyszłości, nawet jeśli ta perspektywa ma dotyczyć jutra”.

Podsumowując ukazane powyżej koncepcje jakości życia wydaje się, że te z nich, które akcentują istnienie wzorca (za przykład mogą tu posłużyć wybrane ujęcia ekonomiczne), mogą okazać się dyskusyjne choćby z uwagi na różnice między ludźmi związane na przykład z oczekiwaniami wobec życia. Osoby o wyższych aspiracjach mogą być bardziej zadowolone w przypadku osiągnięcia wyższej jakości życia w porównaniu z osobami cechującymi się mniejszymi oczekiwaniami. Powstaje zatem wątpliwość, czy wzorzec powinien być zróżnicowany pod kątem wybranych wskaźników, a jeżeli tak, to jak bardzo i jakie kryteria stosować przy ich wyborze. Zatem sama identyfikacja wzorca mogłaby uwzględniać wybrane cechy różnicujące (np. płeć, faza rozwoju, itp.). Również koncepcje filozoficzne akcentują relatywność jakości życia. Z kolei te koncepcje, w których zakłada się istnienie takich samych założeń dla wszystkich ludzi, wymuszają niejako inną ich interpretację w zależności od cech analizowanych grup. Możliwe jest także, aczkolwiek rzadko wdrażane, uwzględnianie w analizach jednocześnie podejścia subiektywnego i obiektywnego, w sposób pełny obrazującego jakość życia. Perspektywa ta,