Kompendium Wiedzy geografii30

stępujących pomiędzy poszczególnymi jednostkami) stereo typowych sądów i twierdzeń (opartych na schematycznym i uproszczonym widzeniu pewnej kategorii osób) dotyczących cech osobniczych członków danej grupy etnicznej lub jej właściwości jako całości.

La Fontainc napisał, że każdy kraj ..rodzi” swój sposób myślenia. Bardzo często etniczne stereotypy mają swoje popularne określenia, nieraz pejoratywne: np. Makaroniarz (Włoch), Jankes (Amerykanin), Szwab (Niemiec), Pepik (Czech), Iwan (Rosjanin), Bosch (tak dawniej nazywano Niemców we Francji).

Etnotyp może być także utożsamiany z określoną wspólnotą regionalną — np. Bawarczycy, Tyrolczycy. Ślązacy. Sybiracy. Sycylijczycy itp.

Etnocyd

Etnocyd — to polityka zaprzeczająca etnicznej i kulturowej tożsamości i samookreślaniu grupy, zazwyczaj bez fizycznego niszczenia jej przedstawicieli, mająca na celu destrukcję tożsamości kulturowej danej grupy etnicznej, najczęściej będącej w konflikcie z inną grupą dominującą na określonym terytorium.

Genocyd

Genocyd — to polityka polegająca na unicestwianiu fizycznym grupy etnicznej manifestującej swoją odrębność kulturową. (Patrz hasła: Etnos, Etniczna grupa).

EURAZJATYZM

Eurazjatyzm to jedna z niewielu oryginalnych rosyjskich koncepcji geopolitycznych, która pierwotnie stanowiła manifest odrębności kulturowej Rosji i Rosjan. Powstała ona w latach dwudziestych wśród przedstawicieli emigracji rosyjskiej skupionej przede wszystkim w Pradze i Paryżu. Wśród jej twórców wymienia się księcia N.S. Trubieckicgo, G. Wiernadskiego i P.N. Sawickiego (Lavrov S., 1999). Eurazjatyzm stanowił kontynuację starszej „rosyjskiej idei", której myślą przewodnią było przeświadczenie o wyjątkowości Rosji i jej kultury. Koncepcja propagowała szczególną misję Rosji jako ,.trzeciego Rzymu”, nawiązując do kulturowego znaczenia w historii Rzymu i Konstantynopola. Punktem wyjścia tej koncepcji było założenie, żc pod względem geopolitycznym I cywilizacyjnym Rosja nie jest krajem ani całkowicie europejskim, ani całkowicie azjatyckim, lecz ma własną odrębność CUrazjatycką (Brzeziński Z., 1990).

Nowa, bardziej historyc/.no-geograficzna i geopolityczna Interpretacja eurazjatyzmu pojawiła się na początku lat dziewięćdziesiątych w ścisłym związku z rozpadem komunistycznego imperium radzieckiego, w skład którego wchodziły ZSRR i europejskie kraje socjalistyczne. Reanimacja koncepcji wiąże się z pracami Lwa Gumilowa (1992).

Eurazjatyzm, w jego wydaniu, odrzuca postulat uniwersalizmu wzorów Zachodu i zakłada policentryzm współczesnego i przyszłego świata. Rosja, jej terytorium i kultura nie należą jedynie do Europy i w związku z tym politycznie i kulturowo Rosja powinna być obecna jako ogniwo pośrednie pomiędzy Europą i Azją, zapewniając sobie geopolityczną rolę na obu tych obszarach. Rosja jest filarem świata prawosław-no-słowiańskiego i patronem geopolitycznym wielkiego amfiteatru północnej i środkowej części Azji, gdzie powstała cywilizacja słowiańsko-azjatycka. Rosja ma zatem uzasadnione prawo bronić swoich interesów w tzw. bliskiej zagranicy, czyli w państwach postradzieckich (należących do dawnego ZSRR).

Przyjęcie tej koncepcji pozwala Rosji uzasadniać jej uspiracje wielkomocarstwowe i działania geopolityczne już nie tylko na płaszczyźnie ideologicznej, lecz szerszej — kulturowo-geograficznej.

Koncepcja eurazjatyzmu została skrytykowana przez wielu polityków i uczonych, szczególnie w Ameryce (m.in. przez Z. Brzezińskiego). Jednocześnie S. Huntington, H. Kissinger, G. Kennan i' inni są zdania, żc Rosji należy zostawić strefę wpływów kulturowo-geopolitycznych. W ten sposób Ameryka może urzeczywistniać swoje przywództwo poprzez Rosję i z uwzględnieniem jej interesów.

Polityka zewnętrzna i wewnętrzna Rosji po 1989 roku w większym lub mniejszym stopniu była oparta na koncepcji eurazjatyzmu. Jej realizacja jest jednak silnie hamowana przez głęboki kryzys społeczno-ekonomiczny Federacji Rosyjskiej. Bardzo ważnymi czynnikami sprzyjającymi lub blokującymi rozwój idei eurazjatyzmu w Rosji są: