Kompendium Wiedzy geografii93

kładzie szczególny nacisk na usuwanie lub zneutralizowanie przyczyn konfliktów przez godzenie stron na płaszczyźnie pokojowych rozwiązań z wzajemną korzyścią i z uwzględnieniem wymogów współżycia międzynarodowego.

Paradygmatowi rozwoju zrównoważonego zarzuca się, że jest podejściem zbyt ogólnikowym i jego użyteczność w odniesieniu do konkretnych przypadków jest zbyt mała. (Patrz hasła: Profilaktyka konfliktów, Globalizacja).

SEGREGACJA

Termin segregacja (łac. segregatio, „oddzielenie”) jest szeroko stosowany w ekologii, biologii, chemii, urbanistyce, geografii społecznej i miast, socjologii miejskiej oraz w politologii.

Segregacja w całym tego słowa znaczeniu ma sens zbliżony do terminów „specjalizacja" i „dyfcrencjacja", ale ma wyraźną konotację negatywną i implikuje podział i większe zróżnicowanie.

Słowo „segregacja" w naukach społecznych jest związane z chicagowską szkołą socjologiczną, a konkretnie z dziełem The City (Miasto) pióra R.fc. Parka. E. Burgcssa i R.D. McKen-ziego z 1925 roku. i odnosi się do procesów prowadzących do oddzielania się ludzi w przestrzeni społecznej ze względu na ich cechy biologiczne (np. rasa, narodowość) i społeczne (np. status ekonomiczny, wykształcenie).

Według Parka grupy etniczne w miastach amerykańskich przechodzą przez szereg etapów: kontakt, konkurencję, konflikt i asymilacją. Procesy te uzewnętrzniają się także w przestrzeni miast przez fizyczne rozgraniczenie obszarów zamieszkania oraz ich zróżnicowanie morfologicz.no-funkcjonalne. Według geografa społecznego C. Pcacha (1975) już samo miejsce zamieszkania jest wyraźną oznaką segregacji. Wiele badań i obserwacji dotyczących problemów segregacji rasowej i przemocy rozpoznano na obszarach „czarnych" gett w miastach amerykańskich.

Segregacja w miejscu zamieszkania i w różnych innych sferach życia codziennego odgrywa rolę w ukształtowaniu samoświadomości klasowej, a także w przekształcaniu się grupy ludzi w społeczność lokalną.

Segregacyjna polityka mieszkaniowa oraz strofowanie dzielnie mieszkaniowych są w zasadzie umotywowane politycznie i często bywają określane jako przejaw specyficznej segregacji, a nawet rasizmu. Polityka przeciwstawiająca się temu zjawisku, realizowana głównie za pomocą bodźców ekonomicznych, polega na pewnym rozproszeniu mieszkańców w celu uzyskania efektu wymieszania się różnych warstw i grup etnicznych.

W szerszym kontekście segregacja jest „formą wykluczenia" ludzi — dobrowolnego lub pod przymusem, jest faktycznym lub prawnym oddzieleniem się dwóch lub więcej grup ludzkich. Określona grupa izoluje się od działania czynników zewnętrznych lub „samozamyka się”, przy czym zazwyczaj ta izolacja (lub samoizolacja) nabiera sensu przestrzennego. W takim ujęciu można mówić o wykluczaniu osób według cech etnicznych, płci, wieku, pozycji społecznej, materialnej czy obywatelstwa. Jest to szerokie spektrum segregacji, aczkolwiek zwykle ogranicza się ona do społecznego i etnicznego oddzielenia się. które można łatwo zaobserwować na danym terytorium. (Patrz także hasła: Asymilacja. Getto. Separatyzm. Tryholizm. Terytorialne samookreślenie).

SEPARATYZM

W sytuacji, gdy segregacja łączy się z samodzielnym wyborem rozwoju państwa, regionu, grupy etnicznej, mówimy o separatyzmie (lac. separatio, „oddzielenie”). Jest to w rzeczywistości dążenie do usamodzielnienia się części państwa lub narodu jako odrębnej jednostki politycznej.

Terminem zbliżonym do separatyzmu jest secesja (łac. secessio, „oddzielenie się”) — czyli podział państwa poprzez odłączenie się części jego terytorium, której mieszkańcy chcą suwerenności. Secesji może towarzyszyć przemoc, choć nic jest to regułą. Dlatego też warto wyjaśnić inny termin — cesja (łac. cessio, „dobrowolne ustąpienie, zgoda na podzielenie się czymś"), który w prawic międzynarodowym oznacza od-

Sccesja

Cesja