24119 Kompendium Wiedzy geografii35

problemy społecznej segregacji przestrzennej (..gcitoizacji’'). motywy wyborów politycznych i konfliktów politycznych, wewnętrzne podziały administracyjne, stosunki spolccz.no--polityczne w strefach pogranicznych itp.

Geografia polityczna obserwuje i interpretuje różnice i konflikty interesów w aspekcie międzynarodowym, państwowym, regionalnym i lokalnym. To zbliża ją bardzo do geopolityki. Różnica pomiędzy nimi polega na tym, że geografia polityczna odpowiada na pytania: gdzie, jak i dlaczego pojawia się jakiś problem polityczny, natomiast geopolityka stara się na podstawie analiz gcograficzno-politycznych i politologicznych odpowiedzieć na pytania: co należy zrobić, jak należy działać, by zrealizować określone cele polityczne w praktyce.

Geografia polityczna jest częścią nauk geograficznych, szczególnie ściśle powiązaną z geografią ludności, geografią społeczną, geografią ekonomiczną i geografią osadnictwa. Procesy polityczne stanowiące obiekt badań geografii politycznej są także przedmiotem zainteresowania innych nauk: politologii, etnologii, ekonomii, historii i socjologii. W stosunku do wymienionych dyscyplin szczegółowych atutem geografii politycznej jest jej najbardziej uogólniający charakter, szeregujący procesy i zjawiska polityczne według lokalizacji przestrzennej. (Patrz, hasła: Geopolityczne doktryny. Państwo, Geopolityka).

GEOPOLITYCZNA ANALIZA

W analizie geopolitycznej stosuje się wiele metod charakterystycznych dla politologii i geografii (ankiety, porównania, mapy, badania materiałów archiwalnych itd.). Ostatnio wykorzystuje się również metody używane w ekologii i naukach o zarządzaniu, takie jak np. analiza SWOT, polegająca na ocenie badanego zjawiska pod kątem jego mocnych i słabych stron, zagrożeń i możliwości. W geopolityce analiza ta prowadzi między innymi do ustalenia pozytywnych i negatywnych cech podmiotów i przedmiotu sporu, wewnętrznych oraz zewnętrznych uwarunkowań i skutków, zagrożeń roz-przcstrzenienia się niekorzystnej sytuacji, wspólnych płaszczyzn i możliwości porozumienia itp. Analiza SWOT bada ryzyko jako wynik zadowolenia, niezadowolenia, strachu, sposobu przyjmowania i postrzegania konfliktów geopolitycznych przez ich bezpośrednich uczestników. Na tej podstawie poszukiwane są „okienka możliwości” i rozwiązania alternatywne, które mogłyby zneutralizować przyczyny konfliktu. Przeprowadzona tą metodą analiza sytuacji wchodzi w zakres szerszych działań na podstawie koncepcji tzw. „zarządzania ryzykiem konfliktów” (ang. risk conflici management).

Dzięki analizie geopolitycznej podejmowane są działania stabilizujące i umożliwiające komunikację pomiędzy zwaśnionymi stronami, pozwalające podejmować decyzje zmniejszające ryzyko konfliktu, wzmacniające różne środki prewencyjne (np. finansowe), zapewniające zewnętrzne i wewnętrzne bezpieczeństwo poszczególnych państw oraz całych regionów.

Analiza geopolityczna, poszukując przyczyn destruktywnych zjawisk i procesów politycznych, musi być szczegółowa i bezstronna, a jej wynikiem jest ocena konkretnej sytuacji geopolitycznej, wskazująca na podjęcie określonych działań konstruktywnych, które zapewniają stabilną równowagę akceptowaną przez zainteresowane strony. Analiza geopolityczna powinna być odpartyjniona, co jest podstawowym warunkiem jej obiektywizacji, a tym samym skutecznego stosowania w rozwiązywaniu międzynarodowych problemów politycznych. (Patrz hasła: Geografia polityczna. Geopolityka).

GEOPOLITYCZNE DOKTRYNY

Pierwsza teoria geopolityczna została opracowana przez F. Ratzla (1844-1904) pod koniec XIX wieku, a później rozwinięta w pracach R. Kjellcna (1864-1922). Jest to tzw. teoria „państwa organicznego”, czerpiąca swoje podstawowe założenie z rozpowszechnionej w tym czasie koncepcji dar-winizmu społecznego. Państwo postrzegane było jako organizm żyjący, który dla swojego wzrostu potrzebuje odpowiednio dużo przestrzeni życiowej. Młode i prężne demograficznie