Kozielecki4

i aktualizację potencjalnych szans jednostki, hamuj;} jej harmonijny rozwój. Zycie poza obszarem samorealizacji nie jest życiem autentycznym i w pełni ludzkim.

5 Psychologowie humanistyczni przyjmują, że człowiek z natury jest do -b ry, że jego dążenia są konstruktywne i pozytywne. Jeśli osoba działa destruktywnie, jeśli jest agresywna, jeśli dokonuje aktów gwałtu, to nie dlatego, że posiada taką naturę, że kieruje nią popęd niszczenia, ale dlatego, iż działa wbrew naturze, iż rzeczywistość, w której żyje, blokuje rozwój jej prawdziwych, pozytywnych zachowań. Rogers na podstawie wieloletniej praktyki psychoterapeutycznej twierdzi, że człowiek w pełni dojrzały i otwarty na nowe doświadczenia, żyjący wśród życzliwych ludzi i akceptujący samego siebie, zawsze będzie tworzył dzieła, które służą jednostce i społeczeństwu. Twórczość destruktywna, taka jak środki represji i masowej zagłady, jest niezgodna z naturą ludzką. W naszych czasach rzadko spotyka się optymistyczne poglądy.

6Ludzkie zachowanie uwarunkowane jest przez teraźniejszość, przez aktualne przeżycia i doświadczenia, przez to, co dzieje sj^ill i teraz". Według Rogersa obecne doświadczenie jednostki jest najwyższym autorytetem i najważniejszym arbitrem. To, co aktualnie dzieje się w świadomości, to, jak człowiek teraz spostrzega siebie, innych ludzi i świat, decyduje o przebiegu procesu samorealizacji. Jednostka, która żyje przeszłością lub która spodziewa się żyć w przyszłości, nie osiągnęła pełnego rozwoju. Warto dodać, że ostatnie założenie nie jest akceptowane przez wszystkich zwolenników tego kierunku.

Z tych skrótowych rozważań wyłania się portret jednostki szkicowany przez psychologów humanistycznych. Uważają oni, że człowiek ten jest z natury pewną całością - osobą - która dąży do rozwoju i samorealizacji. Dążenia te są pozytywne i konstruktywne, ponieważ ludzie są dobrzy. Głównym wyznacznikiem ludzkich działań i przeżyć jest aktualne doświadczenie, a więc co, co dzieje się „tu i teraz”. Dramat człowieka polega często na tym, że nie umie on wykorzystać swoich potencjalnych szans, że działa wbrew własnej naturze. Może nie wszyscy psychologowie humanistyczni zgodziliby się z każdym z tych założeń, na pewno jednak zaakceptowaliby większość z nich.

7Każdy kierunek psychologiczny posiada specyficzne metody badawcze. Metody te zależą od ogólnego spojrzenia na człowieka. Behawio-ryści, którzy patrzyli na jednostkę jako na układ S - R, stosowali przede wszystkim proste techniki eksperymentalne. W pracach psychoanalitycznych dominują metody kliniczne, za pomocą których można zrozumieć nieświadomą motywację. Głównym celem psychologów humanistycznych jest badanie aktualnego doświadczenia i bezpośrednich przeżyć, a więc tego, co znajduje się w „polu fenomenologicznym”. Chcąc osiągnąć ten cel stosują oni wiele metod, wśród których dominują samoopis i samoo cena. Psychologowie ci są przekonani, że jednostka najlepiej zna własne, osobiste doświadczenia i dlatego jej wypowiedzi o sobie (selj reportu) są w wysokim stopniu trałne. Przeprowadzono wiele badań, w których porów nywano sądy osobiste z bardzo wyrafinowanymi technikami, takimi jak testy projekcyjne czy opinie doświadczonych klinicystów i ekspertów. Okazało się, że w wielu przypadkach sądy o własnych stanach cmot jonal nych, o prawdopodobnych sukcesach czy niepowodzeniach są zgodne atestami psychometrycznymi³. Wypowiedzi osób, ich samooceny i diagnozy są szczególnie wartościowe, gdy uczony stworzy ciepłą i przy< hylną atmosferę badań psychologicznych, gdy wyeliminuje lęk i zagrożenie.

Psychologowie humanistyczni nie ograniczają się do analizy bezpośrt dnich i spontanicznych samoopisów i samoocen. Stosują oni również bat dziej wyrafinowane techniki badań. Jedną z nich jest Q-sort. Składa się ona z pewnej liczby kart, na których znajdują się takie stwierdzenia, jak: „Stawiam sobie duże wymagania”, „Jestem optymistą”, „Rozumiem samc-

⁵ Por. W. Mischel, Introduction to psychology, New York 1971.

245