lastscan1 (8)

Animal Physiology, 1 — 578 (1991). New York, N.Y.: Wiley-Liss.

Do pogłębienia wiadomości o niektórych działach fizjologii przydatny będzie następujący podręcznik:

Taylor, C. R., Johansen, K., i Bolis, L. (1982) A Com-pąnion to Animal Physiology. Cambridge: Cam-rjti bridge Uniyersity Press, 3j65,

i^r j" | ■ < . |i ;

Literatura uzupełniająca w języku polskim

Hochachka, P.W., Somero, G.N. (1978) Strategie adaptacji biochemicznych. Warszawa: PWN. Wigglesworth, V.B. (1969) Fizjologia owadów. Warszawa: PWN.

Rozdział drugi

Krew

Wiemy już, że u wszystkich zwierząt, poza tymi najdrobniejszymi, transport tlenu i dwutlenku węgla w drodze dyfuzji jest niewystarczający. Prawie wszystkie duże zwierzęta, z wyjątkiem tych, które mają bardzo małe zapotrzebowanie na tlen, dysponują układem dystrybucji opartym na ruchu płynu, czyli krążeniu krwi.

Zwykle jesteśmy skłonni uważać, że główną funkcją krwi jest transport gazów. Jednak krew pełni wiele innych funkcji, które nie są dostrzegane na pierwszy rzut oka (patrz tabela 2.1). Na przykład owady do transportu gazów nie wykorzystują krwi, lecz układ kanalików powietrznych. Owady mają jednak krew [ściślej hemo-limfę — przyp. tłum.]; krążenie jej jest niezbędne, ponieważ wiele innych substancji wymaga transportu z szybkością większą od tej, którą może zapewnić dyfuzja.

Krew jest wykorzystywana do transportu substancji pokarmowych wchłanianych z przewodu pokarmowego oraz do odprowadzania produktów wydalniczych do narządów wydalniczych. Różnorodne, pośrednie produkty metabolizmu, w tym także hormony i inne ważne substancje, wymagają układu transportu od miejsc ich wytwarzania do miejsc ich wykorzystywania. Bardzo ważną funkcją krwi, chociaż często zupełnie niezauważaną, jest hydrauliczna transmisja mocy, wykorzystywana w wielu procesach: ultrafiltracji w nerce, lokomocji u dżdżownic, rozrywaniu pancerza podczas linienia u skorupiaków, erekcji prącia, itp.

TABELA 2.1 Najważniejsze funkcje krwi

1.    Transport substancji pokarmowych z przewodu pokarmowego do tkanek; do i z organów magazynujących (np. tkanki tłuszczowej, wątroby).

2.    Transport produktów przemiany materii (np. kwasu mlekowego z mięśni do wątroby), umożliwiający specjalizację metabolizmu.

3.    Transport produktów wydalniczych z tkanek do narządów wydalniczych; z narządu syntezy (np. mocznika w wątrobie) do nerki.

4 Transport gazów (tlenu i dwutlenku węgla) między narządami oddechowymi a tkankami; przechowywanie tlenu.

5.    Transport hormonów (np. adrenaliny — reakcja szybka, hormon wzrostu — reakcja wolna).

6.    Transport komórek o funkcjach innych niż oddechowe (np. leukocyty kręgowców); hemolimfa owadów nie pełni funkcji oddechowych, a jednak przenosi wiele typów komórek.

7.    Transport ciepła z narządów wewnętrznych do powierzchni ciała, z której ulega ono rozproszeniu (istotne znaczenie dla dużych zwierząt o dużej szybkości metabolizmu).

8.    Transmisja mocy (np. do lokomocji u dżdżownic, do rozerwania pancerza podczas linienia u skorupiaków, do ruchu narządów takich jak penis, syfon małży, do prostowania odnóży pająków, do ultrafiltracji w nerce.

9.    Krzepnięcie — immanentna cecha krwi i hemolimfy — służy obronie przed wykrwawieniem.

10. Utrzymywanie stałości „miłieu interieur" (środowiska wewnętrznego) odpowiedniego dla komórek organizmu w odniesieniu do pH, składu jonowego, substancji pokarmowych itp.