Maśliński5005

Postać kostno-stawowa objawia się silnym bólem w stawach (tzw. bends), poprzedzonym mrowieniem i osłabieniem siły w kończynach dolnych. W przewlekłej postaci rozwija się aseptyczna martwica kości. Z czasem powstają w kości torbiele i rozrzedzenia struktury beleczek. Ogniska martwicy są otoczone przewapnieniami, co radiologicznie daje obraz pseudotorbieli. Mimo tak znacznych zmian morfologicznych, stężenie wapnia i fosforu nieorganicznego we krwi oraz aktywność fosfataz) zasadowej pozostają prawidłowe, a zaburzenia są następstwem zatorów powodujących zmiany miejscowe.

Postać neurologiczna jest spowodowana zatorami w różnych naczyniach,* tym mózgowych, dając objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych, niedowładów połowiczych i zaburzeń widzenia. Zależnie od dominacji objawów powstają różne zespoły neurologiczne. Mogą pojawiać się napady padaczkowe. W postaci rdzeniowej mogą powstać objawy wskazujące na poprzeczne uszkodzenie rdzenia z porażeniami kończyn.

Odrębną postacią jest zespół Mćnićre’a, związany ze zmianami ciśnienia atmosferycznego (dekompresją). Uwarunkowania anatomiczne ucha wewnętrznego są przyczyną częstego pojawiania się urazu ciśnieniowego. Podobne zaburzenia dotyczą zatok przynosowych. Różnice ciśnień, jakie występują w lotnictwie, mogą powodować ostre dolegliwości, zwane chorobą dekompresyjną (zob. rozdz. 21).

-PORAŻENIE PRĄDEM ELEKTRYCZNYM

Uraz elektryczny powstaje w wyniku bezpośredniego kontaktu tkanki z dwoma przewodnikami lub z przewodnikiem i ziemią, między którymi znajduje się człowiek. Uraz ten może być także spowodowany uderzeniem pioruna.

Następstwa porażenia prądem elektrycznym zależą od tego, czy jest to prąd stały, czy zmienny - groźniejszy, jakie jest natężenie i napięcie prądu oraz od oporności tkanki, zwłaszcza skóry. Można wyróżnić uszkodzenia miejscowe, które mają wpływ na czynność serca i oddychania, a także układ nerwowy. Najogólniej można przyjąć, iż prąd o natężeniu od 80 mA do 3 A jest najgroźniejszy, a biorąc pod uwagę prąd zmienny - 230 lub 380 V. Prąd przepływa na ogół najkrótszą drogą między dwoma przewodnikami, rzadziej wzdłuż tkanek o najmniejszej oporności.

! ■■ WPŁYW NA UKŁAD NERWOWY, KRĄŻENIA I ODDYCHANIA

Przepływ prądu między kończynami górnymi obejmuje zwykle klatkę piersiową, działa więc przede wszystkim na czynność serca. Już natężenie 80-100 mA powoduje migotanie komór z zatrzymaniem serca w rozkurczu. Jeżeli migotanie komór nie powstanie, to zdarza się krótkie zatrzymanie czynności serca z następczym przyspieszeniem i niemiarowością. Powyższe zmiany wywołuje też prąd o natężeniu 25-80 mA, z chwilowym podwyższeniem wartości ciśnienia tętniczego, z późniejszym jego obniżeniem i zmniejszeniem pojemności wyrzutowej serca. Jeśli czas działania prądu jest krótszy niż 0,2 s, to wystąpienie migotania komór jest mało prawdopodobne.

W czasie przepływu prądu przez kończyny i tułów następuje zaburzenie czynności oddechowej w wyniku silnego skurczu mięśni międzyżebrowych. Zatrzymanie oddechu (oprócz migotania komór) jest jedną z przyczyn natychmiastowego zgonu. Zahamowanie oddychania może też być spowodowane zaburzeniami czynności ośrodka oddechowego. W przypadku przepływu prądu przez mózg może dojść do jego przegrzania oraz rozwoju obrzęku. Sam obrzęk z kolei ogranicza przepływ krwi w naczyniach mózgu i powoduje następcze niedotlenienie. Mogą też ulec uszkodzeniu naczynia krwionośne z tworzeniem się przyściennych skrzeplin.

DZIAŁANIE CIEPLNE

Znaczna oporność skóry związana z suchym naskórkiem przyczynia się do miejscowego przegrzania, a nawet oparzenia. Prąd o znacznym napięciu (1500-6000 V) wywołuje duże uszkodzenie cieplne, od martwicy skóry aż po uszkodzenie narządów wewnętrznych, mięśni i kości. W kościach mogą powstawać nadtopienia, tzw. perły kostne ze stopionego fosforanu wapniowego. Uszkodzenie mięśni powoduje uwolnienie mioglobiny i wtórne uszkodzenie nerek. Z dużym natężeniem prądu wiąże się działanie wysokiej temperatury i powstawanie martwicy skrzepowej. Towarzyszy temu martwica kanalików nerkowych spowodowana działaniem prądu, co jest przyczyną skąpomoczu lub nawet bezmoczu. W wyniku malej oporności krwi przepływający prąd ugodzą płytki i erytrocyty. Oprócz bezpośrednich skutków rażenia prądem, w przypadku przeżycia, rozwijają się późne następstwa, np. trwałe uszkodzenie nerek, rozedma płuc, a także parkinsonizm.

-PROMIENIOWANIE JONIZUJĄCE

Uszkodzenia powodowane promieniowaniem jonizującym, falowym lub kor-puskulamym, stanowią zagrożenie dla wielu tkanek, ponieważ działają na genom komórki i układ immunologiczny. Biologiczne skutki tego promieniowania zależą od zaabsorbowanej dawki, wyrażonej w remach. Wrażliwość tkanek jest różna, jednak młode i dzielące się komórki należą do najwrażliwszych. Im mniejsza zdolność pro-liferacyjna i większe zróżnicowanie, tym tkanka jest mniej wrażliwa. Istotne znaczenie ma rozłożenie dawki w czasie, masa i powierzchnia ciała podlegająca napromieniowaniu. Dlatego przy działaniu miejscowym organizm toleruje większe dawki.

Naturalnym promieniowaniem jonizującym jest promieniowanie kosmiczne (zob. rozdz. 21) i działanie przez naturalne pierwiastki rozproszone w przyrodzie.

W organizmie człowieka obecny jest ^K, stanowiący ok. 0,1 %o całego potasu i potasu odpowiedzialnego za 25% naturalnego promieniowania działającego na komórki organizmu. Innymi izotopami promieniotwórczymi są ¹⁴C, ^,37Cs i ^2f0Po. Najbardziej wrażliwe na to promieniowanie są gonady, komórki krwi i szybko dzielące się tkanki.

Uszkodzenie komórki wiąże się z jonizacją jej składników, głównie wody wewnątrzkomórkowej (radioliza), z powstaniem nadtlenków wodoru i związków silnie redukujących. Przyczyniają się one do unieczynnienia enzymów wewnątrz komórki, denaturacji białek i uszkodzenia błon komórkowych.

Efekt mutagenny promieniowania jonizującego zależy od ciśnienia cząstkowego tlenu w środowisku. Pod wpływem promieniowania dochodzi do uszkodzenia DNA bezpośrednio przez wolne rodniki w wyniku otwarcia pierścienia zasad pirymidynowych lub pęknięcia nici powodowanego rozerwaniem wiązań fosfodiestrowych. To sprzyja powstawaniu aberracji chromosomowych i w następstwie prowadzi do transformacji nowotworowej.

Zespół zaburzeń, zwany chorobą popromienną, rozwijający się pod wpływem tego promieniowania zależy od wielkości pochłoniętej dawki w krótkim czasie. Pełny obraz choroby może wystąpić już po napromienieniu całego ciała dawką 4-6 Gy (200 remów). Po większych dawkach przebieg jest gwałtowniejszy i z tego względu wyróżnia się postać ostrą (dawka powyżej 450 remów) oraz postać przewlekłą (wielokrotne napromienienie całego ciała małymi dawkami). Najwcześniej, po okresie bez-objawowym, pojawiają się znamiona uszkodzenia szpiku i węzłów limfatycznych. Zmniejsza się liczba limfocytów, retikulocytów i płytek krwi. Pełny obraz kliniczny rozwija się po kilku czy kilkunastu dniach. Do niewydolności układu krwiotwórczego

985