jp1450 1550
1

bądź dwóch kawałków żelaza, o dość głębokim kulistym dzwonie, czasem zaopatrzonym w grzebień i opuszczanej ku dołowi krezie (rondzie). Noszono go na kapturze kolczym, bądź z czepcem kolczym. Niektóre z nich miały szczelinę wzrokową i występowały z podbródkiem (barth) śrubowanym do napierśnika. Kapaliny były bardzo popularne wśród strzelców, w rocie Rokosowskiego z 1471 roku występują jeźdźcy posiadający „kapalin cisty” lub „kapalin cirny”, czyli „kapalin mun-dus”. Jedne z nich były więc polerowane, inne czernione. Jednak również kopijnicy używali tego typu ochrony głowy. W rocie Jakuba Białego z roku 1498, w poczcie Zorafskiego ko-pijnik posiada czerniony kapalin. Ceny kapa-linów były zróżnicowane, zależały od jakości wykonania, ewentualnych zdobień i zaawansowania technicznego. Przeciętnie mieściły się w granicach 1-2 grzywien (grzywna = 48 groszy).

Kolejnym bardzo popularnym hełmem tego okresu jest salada, zwana ówcześnie łebką (lepka). Nazywano ją czasem na przełomie XV i XVI wieku przyłbicą. Był to hełm półotwarty powstały na początku XV wieku we Włoszech. Bardzo szybko przyjął się w Polsce i aż do początku XVI wieku był najczęściej używaną ochroną głowy kopijników. Najpopularniejsze były salady gotyckie powstałe w Niemczech. Miały one dość głęboki dzwon, kryjący policzki, ewentualnie część twarzy, wtedy posiadały szczelinę wzrokową w dolnej krawędzi. Częściej jednak były zaopatrzone w ruchomą zasłonę. Z tyłu dzwon przechodził w długi folgowy nakarczek.. Często salada zaopatrzona bywała w śrubowany do napierśnika podbródek. Nie tylko kopijnicy, ale i strzelcy jak również piechurzy używali tego typu hełmów. Tak jak kapaliny, łebki były malowane na czarno, czy w szachownicę. Salady były tańsze niż przyłbice nowego typu (armet). W 1439 roku jedna z nich kosztowała 2 grzywny.

W pierwszej połowie XVI wieku przyjmują się przyłbice młodszego typu (armet), skonstruowane we Włoszech w początkach XV wieku. Jest to hełm całkowicie zamknięty,

Kapalin ze szczeliną wzrokową, niemieckiej roboty około 1460 r. ze zbrojowni zamku Churburg.

najdroższy z dotychczasowych. Składał się on z kulistego dzwonu z dołączonymi dwiema półokrągłymi płytami bocznymi okrywającymi policzki, odchylały się one na zawiasach na zewnątrz i zamykane były za pomocą metalowego guzika. Zasłona zaopatrzona była w otwory wzrokowe i wentylacyjne, trzymała się na bolcach i zawiasach. Z tyłu hełmu, na potylicy przymocowana na krótkim trzonku była mała tarczka, która służyła prawdopodobnie jako zaczep i ochrona rzemienia wiążącego dodatkową, wzmacniającą płytkę podbródka. Na obrazie „Bitwa pod Orszą” widnieją oprócz innych rodzajów hełmów przyłbice wczesnomaksymiliańskie z miecho-wą zasłoną. Przyłbice używane były przez cały XVI wiek, a nawet później.

B. Zbroja płytowa.

Około roku 1420 w Europie rozpoczęła się epoka zbroi białej, żadna jej część nie była zakryta skórą czy tkaniną. Najwcześniej ten typ zbroi pojawia się w północnych Włoszech. W Polsce jednak przyjął się styl niemiecki. Około połowy XV wieku pojawia się u nas zbroja z napierśnikiem skrzyńcowym (niem. Kastenbrust) i długim fartuchem folgowym (szorcą). Pierwsze jej wyobrażenie widzimy na skrzydle tryptyku z Jurkowa. Prawdopodobnie przedstawiony na nim jest Jakub Ro

li