na dz z pol008

16

ne dla poszczególnych gatunków drzew. Niepowtarzalne sekwencje tych krzywych od drzew współcześnie rosnących, poprzez analizę drewna użytego do historycznych budowli (kościoły, zabytkowe domy) możemy dojść do drewna wydobywanego podczas archeologicznych badań wykopaliskowych.

5. Metody rekonstrukcji procesów historycznych

Mimo, iż badacze pradziejów koncentrują się w znacznym stopniu na analizie typologiczno-chronologicznej uzyskiwanych źródeł nie, ograniczają się jedynie do ich tasonomii i wyróżniania na jej podstawie poszczególnych kultur archeologicznych. Starają się także wyróżnionym wcześniej jednostkom taksonomicznym - kulturom archeologicznym przypisywać określone treści historyczne. Nie wdając się w dyskusję, w jakim stopniu praktyki te są uzasadnione, omówię pokrótce stosowane przez archeologów metody rekonstrukcji stosunków gospodarczych, społecznych, kultury symbolicznej czy wreszcie etnicznej przynależności twórców poszczególnych wyróżnianych kultur.

Zanim zajmiemy się metodami stosowanymi przez archeologów przy rekonstrukcji procesów historycznych, zatrzymajmy się na zasadach wyróżniania owych jednostek taksonomicznych - kultur.

Otóż badacze pradziejów są przekonani, iż przeszłość rekonstruowana na podstawie źródeł archeologicznych jest w pewnym sensie anonimowa. Na podstawie dostępnych informacji historycznych wydobywanych ze zgromadzonych źródeł podejmują więc próby odtwarzania przede wszystkim materialnych rezultatów działań całych grup ludzkich. Wyrazem tych działań są więc owe wspominane już kultury archeologiczne.

Pod pojęciem tym rozumie się zespoły stale współwystępujących ze sobą zabytków archeologicznych, pochodzących z tego samego czasu i występujących na jednym terenie. Nazwa poszczególnych kultur jest rozmaita i wywodzi się od charakterystycznych form naczyń (np. kultura amfor kulistych), występujących na nich zdobień (np. kultura ceramiki sznurowej), od typu stanowisk: kultura pól popielnicowych, od regionu występowania lub pochodzenia (np. kultura pomorska) czy też od nazwy miejscowości, w której odkryto typowe dla niej stanowisko (np. kultura iwieńska).

Uzyskiwany w trakcie badań wykopaliskowych materiał źródłowy przynosi najwięcej informacji pozwalających na odtwarzanie dawnej kultury materialnej. Stosunkowo pełnym zestawem danych dysponują archeolodzy na temat narzędzi pracy wytwarzanych z takich surowców jak kamień lub metal. Materiały wykopaliskowe pozwalają także na podejmowanie prób rekonstrukcji gospodarki pradziejowej oraz sposobów eksploatacji różnych typów środowiska przyrodniczego.

Odpowiednie zabiegi interpretacyjne umożliwiają także podejmowanie prób rekonstrukcji wielu elementów kultury symbolicznej, a więc panujących w poszczególnych okresach form obrządku pogrzebowego, rytuałów magicznych itp. Znacznie bardziej skomplikowane jest odtwarzanie różnych form organizacji społecznej.

Zdecydowanie najwięcej kontrowersji wywołują sporadycznie podejmowane przez archeologów próby ustalenia charakteru etnicznego grup ludzkich - twórców poszczególnych kultur archeologicznych. Identyfikacja kultur archeologicznych z jednostkami etnicznymi (językowymi) jest podstawowymi założeniem tzw. metody etnicznej, w archeologii wprowadzonej przez niemieckiego badacza Gustava Kossinnę. Metoda ta, krytykowana za liczne uchybienia, za rolę polityczną, jaką odgrywała swego czasu w archeologii nacjonalistycznej, jest coraz rzadziej stosowana. Badacze pradziejów odstąpili słusznie od prób przypisywania poszczególnym, kulturom etykiet etnicznych. Skutki propagandowe metody etnicznej są jednak. niestety, widoczne do dzisiaj. Nadal w tzw. prasie codziennej pojawiają się informacje o osiedlu w Biskupinie - warownym grodzie Prasłowian.