Nartowska Różnice indywidualne0008

wykonania konkretnej czynności, bądź opisu zachowań godnych naśladownictwa, na przykład bohaterów bajek, postaci historycznych itp. Znane są wszystkim również wzorce negatywne, które dzieci naśladują, pomimo ubolewań dorosłych, jak na przykład odgrywanie w zabawie głównych bohaterów filmów gangsterskich oglądanych w telewizji.

W procesie wychowania i nauczania liczymy się również ze współdziałaniem czynników biologicznych i środowiskowo-wychowawczych. Ta współzależność jest szczególnie widoczna w przypadkach, gdy wychowanek wykazuje trwale lub przemijające odchylenia od przyjętej normy, uwarunkowane zakłóceniami w funkcjonowaniu Organizmu. Zarówno rodzice, jak i wychowawcy (nauczyciele) modyfikują swoje wymagania, sposób postępowania i oczekiwania w stosunku do tych dzieci, a nawet dla niektórych przewiduje się odrębne metody i programy nauczania, na przykład w przypadku dzieci upośledzonych umysłowo. Jest to więc współzależność dwustronna — stan i funkcjonowanie organizmu dziecka warunkują podejmowane działania wychowawczo-dydaktyczne, te natomiast są tak. zaprogramowane i realizowane, aby doprowadzić do możliwie najkorzystniejszych zmian psychofizycznych u dziecka. Ten rodzaj wychowania i nauczania zbliżony jest pod względem celu i podejmowania środków do procesu terapeutycznego.

Powstaje więc- pytanie: W jakim wieku i przy jakich objawach odchyleń od normy powinniśmy przekształcić normalne Wychowanie w program terapeutyczny? Czy w ogóle można nakreślić granicę; mię'dży “ tymi dwoma rodzajami oddziaływań. Ponadto czy istnieje wy-

raźny przedział pomiędzy dzieckiem prawidłowo rozwijającym się a zaburzonym — inaczej mówiąc — przy jakim stopniu opóźnienia w rozwoju możemy mówić o zaburzeniu.

2. Indywidualne cechy dziecka a zaburzenia w rozwoju

Codzienna praktyka oraz badania Wskazują, że każde dziecko prezentuje odrębny, charaktery-styczny dla niego rytm i tempo rozwoju. Nie-które dzieci rozwijają się szybciej........pod wzglę

dem ruchowym od^ swoich rówieśników, inne pod względem mowy; u niektórych stwierdzamy łatwiejsze wrastanie w grupę rówieśniczą, u innych konieczny jest dłuższy okres adaptacji; niektóre są samodzielne i zaradne, inne potrzebują pomocy i oparcia u dorosłych. To, co uznajemy za normę, jest układem takich cech dziecka, które są prezentowane przez większość dzieci w danym wieku. Na podstawie badań przekrojowych, tzn. ustalających charakterystyczne osiągnięcia rozwojowe większości dzieci na określonych poziomach wieku, oraz na podstawie badań podłużnych, uwzględniających zmiany zachodzące w funkcjonowaniu tych samych dzieci ha przestrzeni kilku lat, ustalono prawidłowości rozwoju. Na tej podstawie zostały opracowane statystycznie normy ogólnego rozwoju oraz w zakresie poszczególnych sfer psychomo-tctfyki dla różnych poziomów wieku. Badania te stały się podstawą konstruowania testów służących do pomiaru rozwoju dziecka. Ogólnie znane skale rozwojowe i testy inteligencji operują ocenami wyników badania wyrażonymi^ liczbowo, co pozwala porównać poziom ro^bju «\ każdego badanego dziecka z jego Statycznych *\