Nartowska Różnice indywidualne0049

chęci wykonania czegoś nowego, przy wykorzystaniu dotychczasowych doświadczeń i zdobytych umiejętności.

Ten rodzaj zabaw powszechnie nazywa się kon strukcyjnymi lub twórczymi dla podkreślenia z jednej strony złożoności działania; z drugiej %f-wkładu własnej inwencji dziecka. Nie wchodząc w sprawę klasyfikacji tych czynności — które z nich są konstrukcyjne, a które twórcze lub odtwórcze — zajmiemy się przede wszystkim analizą ich przebiegu i rezultatów, a więc' wytworów. Wszystkie zabawy należące do tej kategorii wywodzą się z czynności manipulacyjnych wieku niemowlęcego i poniemowlęeego przez stopniowe doskonalenie się i wykształcanie nowych struktur czynnościowo-spostrzeżeniowych, o których mówiliśmy w rozdziale poświęconym czynnościom samoobsługowym. W wieku niemowlęcym napełnianie pustego pudełka czy kubeczka klockami lub w wieku poniemowlęcym naładowanie piasku na wózek bądź zamazanie kartki papieru ołówkiem jest już pewną zmianą wprowadzoną przez dziecko, lecz nie są to jeszcze określone wytwory. Jest to jednak etap nieodzowny, służący opanowaniu umiejętności „technicznych”, które w dalszych okresach stają się podstawą konstrukcyjnej i twórczej działalności dziecka.

Najpowszechniejszą zabawą konstrukcyjną jest budowanie z klocków, z którymi prawidłowo wychowywane dziecko ma do czynienia już w drugim roku życia. W tym okresie dziecko bawi się klockami często w sposób niespecyficzny, na przykład ładuje, klocki na wózek, aby je wysypać- w innym miejscu. Zaczyna również ustawiać pionowe „wieże”, a nieco później szereguje „.poziomo tworząc „pociągi”. W tym okre-

sie Ważna jest rola dorosłych, ich udział w zabawach klockami: dziecko naśladując proste budowle wykonane przez rodziców uczy się wykonania podstawowych elementów budowli bardziej skomplikowanych, które powstają już w okresie przedszkolnym. Dziecko trzyletnie potrafi odwzorować konstrukcję „mostu” lub „bramy” złożoną z trzech klocków (2 pionowych i 1 poziomy), co jest drogą do budowli bardziej złożonych.

Budowanie z klocków może być twórczością całkowicie spontaniczną i samodzielną, może być odtworzeniem wzoru zbudowanego przez osobę dorosłą lub wzoru narysowanego (np. na pudełku z klockami)'. Każda z tych odmian budowania posiada nieco inne znaczenie dla rozwoju i dostarcza innych danych obserwacyjnych.

W pierwszych latach przedszkolnych (3—5 lat) samodzielne budowanie z klocków oparte jest na naśladowaniu struktur podstawowych i polega na ich' komplikowaniu, zwielokrotnianiu; przy czym jest czynnością jeszcze nie planowaną. Dziecko doskonali swoje umiejętności techniczne, pobudza i rozwija wyobraźnię, nie tróiśz-cząc się jednak o 'szczegóły, co wyraża kię w tym, że nazywa swoją budowlę bądź po jej zakończeniu, bądź zmienia nazwę w zależności od tego, do czego upodabnia się budowany obiekt. Dowodem braku planowania jest na przykład fakt, że małe dziecko buduje tak długo, aż wyczerpie zapas klocków. Również beż' żalu burzy swoją budowlę, aby zacząć od nowa, gdyż; sama czynność budowania sprawia mu satysfakcję, tak jak i czynność burzenia, która nie jest wyrazem „instynktów niszczycielskich”, jak się czę-' sto sądzi.

W drugiej połowie wieku przedszkolnego Wy-

103