Obraz21

56 ttozaziai o

przedstawiają odpowiednią różnicę w swych mózgach? Rzeczywiście zachodzą tu różnice ważne. Najczęściej używanym sposobem oznaczenia ilości mózgu jest mierzenie objętości jego pokrywy za pomocą napełnienia jej śrutem lub ziarnem. Profesor Rower podaje następującą średnią zawartość czaszek w calach sześciennych: dla australczyka — 79, dla afrykanina — 85, dla europejczyka — 91. Znakomici anatomowie twierdzą również, że mózg europejczyka jest nieco bardziej złożony w swych zwojach, niż murzyna i hotentota. Chociaż więc spostrzeżenia te są dalekie od zupełności, mimo to wykazują związek między doskonalszym i bardziej złożonym systemem komórek i włókien mózgowych, a wyższemi zdolnościami umysłowemi ras, które posunęły się w cywilizacji.

Jednym z najlepszych środków rozróżniania ras jest dla anatoma kształt samej czaszki, od którego wielce zależy mózg wewnątrz i wyraz rysów zewnątrz niej. Często samo obejrzenie jej pozwala oznaczyć, do jakiej ona rasy należy." I

Wązkiej czaszki murzyna (rys. 9, a) niepodobna byłoby wziąć za szeroką sa-mojeda (rys. 9, c); zdjąwszy z półki muzeum jakąś czaszkę wązką, dachowało sklepioną, o bokach spadzistych, szczękach naprzód wysuniętych, łukach brwiowych niezwykle wydatnych (rys. 10 d), bez trudu rozpoznamy w niej australczyka. Przy porównaniu czaszek najłatwiej dostrzedz następujące różnice:

Rys. 10. Widok czaszek z boku: dl australczyka — prognatyczna, e) afrykanina — prognatycznwH europejczyka — ortognatyczna

Jeżeli patrzeć będziemy prostopadle czyli z wierchu, stosunek szerokości do długości przedstawi się tak, jak na rysunku 9-tym. Skoro średnicę od tyłu do przodu oznaczymy przez 100, średnica poprzednia da nam tak zwany wskaźnik szeroko-1 ści, który tu przybliżenie wypada: 70 u murzyna (a), 80 u europejczyka (b) i 85 u samojeda (ć). Odpowiednio do tego czaszki takie rnzdzidnno. na; d o 1 i 1 hoke-t a 1 i c z n e czyli „długogjowe”, m e s o k e i a l i c z_n e czyli „śrędniogłowe" i brachyketallczne czyli „krótkoglowe”. Model czaszki, zrobiony

z materjalu giętkiego, w rodzaju gutaperki i mający średnią formę głowy zwykłego anglika, naciśnięty z boków, wydłuży się na czaszkę murzyńską, a zgnieciony z przodu i z tyłu — da szeroką formę tatarskiej. W rysunku powyższym zauważyć można, że podczas, kiedy jedne czaszki, jak b, mają postać nieco eliptyczną, inne. jak a, są jajowate, gdyż ich najdłuższa średnica poprzeczna przechodzi znacznie po za środkiem; również w jednej grupie czaszek, jak w a, luki licowe (jarzmowe); łączące czaszkę z twarzą, są zupełnie widzialne, podczas gdy w innych, jak b i c. wypukłość czaszki prawdę je zakrywa. Patrząc na czaszki z przodu i z tylu, określamy stosunek ich szerokości do wysokości takim samym sposobem, jak dopiero co opisany wskaźnik szerokości. Dalej rysunek 10-ty, przedstawiający w profilu czaszki: australczyka (d), murzyna (e) i anglika (f), wskazuje wydatną różnicę kątów twarzy między dwiema niższemi rasami a naszą. Australczyk i afrykanin są p r o-gji_aJ_a_m-i, czyli mają czaszki wysunięte naprzód, gdy europejczyk jest o r t o g n a-tem. czyli ma szczęki prosto ścięte¹. Zarazem australczyk i afrykanin posiadają bardziej cofnięte czoło, aniżeli europejczyk, na niekorzyść, półkuli przednich ich mózgu w porównaniu z naszemi. Tak więc niższa i wyższa część profilu łącznie nadają twarzom tych mniej cywilizowanych ludów pewną do małp podobną skośność, w odróżnieniu od bardziej zbliżonych do linji prostopadłej twarzy europejskich.

a

fiys. 11 a) murzyn swahelijski, b) pers.

Nie wchodząc w drobiazgowe różnice wymiarów czaszki, spojrzymy teraz na znamienne cechy twarzy żywych. Do pewnego stopnia rysy ich zależą bezpośrednio od kształtu czaszki. Dopiero co wspomniana sprzeczność pomiędzy naprzód wysuniętą czaszką murzyna a bardziej prostą jej formą w rasie białej występuje wyraźnie w wizerunkach murzyna swahelijskiego (swaheli) i pensa na rysunku 11-ym. Śród portretów kobiet na rysunku 12-tym, dziewczyna z Barolonga (Afryka południowa) może być wybrana jako przykład wpływu wązkości czaszki (b) w przed-

1

Dosłownie: forward-Jawed — przedoszczęid i uprighr-jawed — prostosjcsęła,    tfcm.