obraz
1

ciała w naturalnym procesie rozkładu. Wędzili więc zwłoki bądź je zakopywali. Bywało i tak, że przenosili ze sobą ludzkie szkielety (bądź czaszki), co świadczy o dużym przywiązaniu do swoich zmarłych.

Badacze krytykujący próby wiązania genezy religii z pochówkami neandertalczyków uznają iż powstanie religii związane jest z kulturą człowieka rozumnego, który na arenie dziejów pojawił się około 40 tys. lat p.n.e. Początki religii umiejscawiają oni w czasach formowania się społeczeństwa rodowego (ok. 30 tys. lat p.n.e. - epoka oryniacka). Za takim właśnie datowaniem przemawiają pochodzące z tego okresu liczne przykłady rytownictwa i malarstwa naskalnego, a także rzeźby figuralne, przedstawiające ludzkie postaci (najczęściej kobiece) z eksponowanymi cechami płci oraz sylwetki rozmaitych zwierząt. Przypuszcza się w związku z tymi znaleziskami, iż zaświadczają one istnienie już wówczas kultu płodności i magii łowieckiej.

Wnioski dotyczące pierwotnych form religii usiłuje się także wyprowadzić z badań wierzeń społeczeństw plemiennych. Przyjmuje się w tym wypadku założenie, iż kultura współczesnych społeczeństw plemiennych („prymitywnych”) jest zbliżona do kultury zamierzchłych społeczeństw pierwotnych. Słuszność takiej analogii jest jednak bardzo dyskusyjna, gdyż współczesne ludy plemienne mają za sobą tak samo długi (choć odmienny) rozwój, jak społeczeństwa cywilizowane. W powyższym wnioskowaniu zakłada się również, iż ewolucja kultury ludów plemiennych przebiegała w izolacji od wpływów kulturowych społeczeństw o wyższym stopniu rozwoju. Także to założenie jest wysoce problematyczne, gdyż trudno przyjąć możliwość tak długotrwałej izolacji.

34. Źródła religii

Jest wiele teorii na temat źródeł czyli genezy religii. Dzielimy je głównie na trzy grupy.

ł) naturalistyczne

- hipotezy przyrodnicze wywodzące powstanie religii albo z prób okiełznania przyrody, albo z lęku przed jej zjawiskami, których ludzie nie umieli wyjaśnić.

Hipotezy psychologiczne uznające, że religie powstały, ponieważ ludzie upostaciowali swoje potrzeby i pragnienia w postaci boga. Do tej grupy teorii zalicza się m.in. teoria psychoanalityczna (Freud), która upatruje źródeł religii w podświadomości; Adler z kolei łączył powstanie religii z poczuciem niższości.

Hipotezy socjologiczne - głównym przedstawicielem jest tu oczywiście Durkhaim, mówiący, że religia jest wytworem świadomości społecznej, społeczeństwo w religii czci samo siebie. Ale w tej grupie jest także teoria Marksa, który uważał, że religia powstała jako usprawiedliwienie istniejących podziałów społecznych, jako ich usprawiedliwienie. Stąd wywodził wniosek, że religia przestanie istnieć, gdy znikną podziały społeczne i gdy ludzie będą uświadomieni.

2)    teorie ewolucjonistyczne traktują religię jako zjawisko, które ulega stopniowym zmianom. Zakładają w związku z tym istnienie jakiegoś okresu bezreligijnego, po którym dopiero pojawia się religia (może się to stać dopiero na pewnym etapie rozwoju) i przechodzi przez kolejne etapy, coraz doskonalsze. Praktycznie wszystkie teorie ewolucjonistyczne zakładały, że końcowym etapem jest monoteizm, ew. monizm. Poszczególnie przedstawiciele tego nurtu początki religii wywodzili jednak z różnych źródeł np. Tylor - z animizmu, Frazer - z magii, Lubbock - z fetyszyzmu.

3)    W teorii filozoficzno-teologicznej można wyróżnić dwa nurty. Pierwszy to, związane z nazwiskiem ks. Schmitta, praobjawienie, uznające za źródło religii objawienie doznane od Boga. Drugi to teoria, że człowiek jest z natury religijny (homo