obraz
2

i bardziej fundamentalnej wagi, jaką w dziedzinie wszechwiedzy przypisywano stronie wzrokowej, w porównaniu ze słuchową,

W każdym bądź razie u Mithry także obiektem wszechwiedzy jest przede wszystkim postępowanie ludzi (Jaszt, 10.82,107). Nikt nie może ujść czujności Mithry; gdziekolwiek znajdowałby się bezbożnik, Mithra go dosięgnie:

...jego długie ramiona pochwycą tego, kto umowę (mithra) pogwałci. Choćby przebywał na Wschodzie, w Indiach, on (Mithra) go pochwyci; i choćby był na Zachodzie, (Mithra) go obali. Nawet jeśli kryje się on w najgłębszym wąwozie Ranha, czy choćby w środku ziemi, Mithra dosięgnie go i uchwyci za ramię.

Jaszt, 10.104—105 ¹⁵.

Tylko człowiek głupi i bezbożny nie wierzy we wszystkowi-dzenie i wszystkosłyszenie Mithry (tak jak w Psalmach i tekstach sapiencjalnych tylko głupi i bezbożny nie wierzy we wszechwiedzę Jahwe: p. wyżej, rozdz. V, 1):

Nieszczęsny, który oddalił się od drogi najprostszej, niepokoi się w sercu swoim; tak myśli ów nieszczęsny: „Nie wszystko to zło, nie całe to oszustwo widzi ślepy Mithra”.

Jaszt, 10.105.

Mithra jest irańskim odpowiednikiem wedyjskiego Mitry (p. rozdz. VII, 1): jak Mitra nigdy nie zamyka oczu {Rig-W 3.59,1), tak też i Mithra nie zna snu. Ponadto, jak Mitra w Rig-Wedzie ściśle związany jest z Waruną w dwumianie Mitrawaru-na, tak w Aweście spotyka się dwumian Mithra Ahura (Jaszt, 10,113; 10,145 — Nyayiszn, 1.7; 2.7,12) albo Ahura Mithra (Jasna, 1.11; 2.11; 3.13; 4.16; 6.10; 7.13; 17.10; 22.13; 59.10), gdzie oba człony są więcej niż połączone, po prostu zlane w jedną całość ¹⁶.

W tym podwójnym dwumianie jeden z członów jest identyczny (Mitra-Mithra), drugi zaś reprezentuje dwa bóstwa — wedyjskiego Warunę i awestyjskiego Ahura (-Mazdah) — nominalnie różne, ale w treści podobne, zwłaszcza z racji wspólnego atrybutu wszystkowidzącej wszechwiedzy. Zbieżność dotyczy nie tylko sposobu, w jaki wszechwiedza ta jest pojęta, ale i samych terminów, które ją wyrażają: Ahura Mazda jest vispovidhvó, wszechwiedzący, jak Waruna jest viśvavedas; Ahura Mazda jest „dalekopatrzący” (duraedarszta — tema), jak Waruna „szeroko-

133

11 — Wszechwiedza bogów