tempczyk8

NOWY OBRAZ ŚWIATA

prawie we wszystkich dziedzinach nauki: w fizyce, biologii, psychologii, innych naukach społecznych, medycynie, technice, astronomii, kosmologii itp. Nie ma sensu mnożenie przykładów. Chodzi raczej o pokazanie ogólnego kierunku zmian wynikających z pojawienia się w nauce nowych sposobów opisu złożonych zjawisk dynamicznych, potężnych metod obliczeniowych i nowych metod matematycznych. Dawny świat, w którym złożoność uważano za redukowalną do prostoty — lub za nierozwiązywalny problem całej nauki — stał się w ciągu kilku lat naprawdę nieliniowy. Nieliniowość i chaotyczna dynamika występują wszędzie — od poziomu jąder atomowych aż po wszechświat jako całość.

Rozdział szesnasty

PORZĄDEK I CHAOS W PRZYRODZIE

Nieco upraszcząjąc, można powiedzieć, że chaos i porządek, zwłaszcza porządek deterministyczny, były sobie przeciwstawiane. Powszechnie uważano, że każdy obiekt materialny (lub układ społeczny) powinien zachowywać się na jeden z tych wykluczających się sposobów, w zależności od stopnia komplikacji, właściwości części, praw rządzących dynamiką tych części, ich wzajemnych powiązań itp. Skrajne stanowisko redukcjonistów opierało się na przekonaniu, że brak porządku i przewidywalności są naprawdę zjawiskiem pozornym, wynikają z naszych ograniczeń poznawczych. Uczeni i filozofowie bardziej umiarkowani nie spodziewali się redukcji złożoności do prostoty, lecz sądzili, że oba typy działania są niezależne od siebie.

Oba stanowiska były trudne do uzasadnienia, ponieważ znano procesy, które czasem przebiegają w uporządkowany, przewidywalny sposób, natomiast kiedy indziej ich dynamika bywa burzliwa i nieprzewidywalna. Najprostszym przykładem jest badany od dawna przepływ cieczy. Ciecz płynąca w rurze o stałym regularnym przekroju przy małej prędkości porusza się w sposób uporządkowany. Jej prędkość rośnie od zera przy

221