tempczyk13

NOWY OBRAZ ŚWIATA

Będzie o tym mowa w następnym rozdziale, przy omawianiu modeli mózgu.

Podobne procesy nieustannego, nieuporządkowanego ruchu odkryto badając mięśnie. Obserwując działanie ludzkiego ciała, można dojść do wniosku, że mięśnie, które w danej chwili nie pracują, są w stanie rozluźnienia i znacznie obniżonej aktywności fizjologicznej, natomiast sygnał nerwowy wprawiający mięsień w ruch pobudza zachodzące w nim procesy. Pogląd ten nie jest prawdziwy, ponieważ nawet w stanie spoczynku komórki mięśni wykazują stały, wysoki metabolizm i stale są aktywne. Ruch ten jest jednak nieuporządkowany. Działanie przesyłanych z mózgu rozkazów nie polega na zainicjowaniu przejścia od bezruchu do ruchu, lecz na uporządkowaniu ruchu chaotycznego, na ukierunkowaniu tej aktywności. Dzięki nieustannemu ruchowi komórek mięsień jest zawsze w stanie gotowości i nie ma opóźnień, które pojawiłyby się, gdyby sygnał nerwów}' nąjpierw musiał wywołać procesy prowadzące do działania. Mamy więc oto przejście od nieporządkowania do porządku, a nie od bezruchu do ruchu. Tego typu procesy, stale odkrywane w różnych dziedzinach i coraz lepiej poznawane, przekonują, że często zjawiska, które w dużej skali robią wrażenie prostych procesów mechanicznych, są w istocie nieliniowe i mają bogatą dynamikę lokalną. Dynamika ta jest porządkowana na poziomie całości i dzięki temu oba rodzaje działania są ze sobą związane oraz nie mogą bez siebie istnieć. Na tym właśnie polega współwystępowanie porządku i chaosu w różnych obszarach zjawisk przyrody.

Rozdział siedemnasty

MODELE MÓZGU I MYŚLENIA TWÓRCZEGO

Podobnie jak i w poprzednich przypadkach, tak i prezentując obecny stan badań nad działaniem układu nerwowego, a zwłaszcza mózgu, łatwo można wskazać na istnienie dwóch sposobów podejścia do zagadnienia istoty myślenia, w uproszczeniu nazwę je liniowym i nieliniowym. Ta opozycja pozwoli łatwiej zrozumieć, co jakościowo nowego pojawiło się w tej dziedzinie dzięki metodom dynamiki nieliniowej, tym bardziej że obydwa przejścia — od prostoty do złożoności i od chaosu do porządku — doskonale dają się zaobserwować w pracy mózgu i jej produktach.

Trzeba pamiętać, że problem istoty ludzkiego myślenia jest tak stary jak filozofia, natomiast badania budowy i działania układu nerwowego, stanowiącego fizyczne podłoże tego zjawiska, rozpoczęto stosunkowo niedawno. Z tych powodów nie będę zbyt rygorystycznie odróżniał modeli mózgu jako układu biologicznego od związanych z nimi modeli i teorii myślenia lub całej świadomości. Sądzę, że nie doprowadzi to do nieporozumień.

Ludzka świadomość jest tak rozległą dziedziną zjawisk, iż po tysiącach lat refleksji teoretycznej i stu-

231