Przemiany męskości w kulturze współczesnej (9)

KrayaMAicMakt

biety. którzy mają dzieci). Mimo wagi, jaką Polacy zdają się przywiązywać do małżeństwa oraz życia rodzinnego i mimo głoszonej przez Kościół katolicki oraz prawicowe rządy i panie tezy o nadrzędnej wartości rodziny, między rokiem 1990 a 2000 odnotowano 17-procenlowy spadek liczby zawartych związków małżeńskich®³. Współczynnik dzietności od roku 1990 do 2000 zmniejszył się o 66% i zaczęto mówić o „urodzeniowej depresji"®⁴. Wprawdzie od kilku lat wzrasta liczba urodzeń w Polsce, ale nadal jest ona na stosunkowo niskim poziomie. Współczynnik dzietności jest jednym z najniższych w Unii Europejskiej (w 2005 r. wynosił 1,24). W 2006 roku zanotowano, po raz pierwszy od 2002 roku, większą liczbę urodzeń niż zgonów.

W latach 2005-2006 zwiększyła się również liczba zawieranych małżeństw®⁶. Odsetek małżeństw bez dzieci w Polsce w 2002 roku stanowił około 23%“.

W naszym kraju poważnym problemem staje się to, że wiele par (około 1,5 min) nie może - choć chciałoby - mieć dzieci. Ten problem występuje również w innych krajach i się nasila. Do niedawna winą za brak potomstwa obarczano kobiety. Jednak badania prowadzone w ostatnich latach pokazują, że w wielu wypadkach niemożność zajścia w dążę wynika z niepłodności mężczyzny lub bardzo słabej jakośd jego nasienia. Naukowcy alarmują, że w nasieniu mężczyzn jest coraz mniej plemników i są one coraz słabsze. Ponadto zauważono zmniejszenie się chromosomu Y, który decyduje o płci dziecka. Niektórzy genetycy te niepokojące fakty łączą z emancypacją kobiet, uważają, iż społeczna ofensywa kobiet odbija się niekorzystnie na płodności mężczyzn. Jak sądzę, te niedorzeczne interpretacje można traktować w kategoriach najnowszej fali backlashu. Wiele wskazuje na to, że słaba jakość nasienia może być spowodowana zanieczyszczeniem środowiska, niehigienicznym trybem życia, nieodpowiednią dietą oraz stresem. Nie należy jednak zapominać, że mała liczba urodzeń wynika z faktu, że wiele par - z różnych powodów - odkłada swoje rodzicielstwo⁸⁷.

Rosnąca powśdągliwość młodych Polaków i Polek wobec małżeństwa i rodzicielstwa wynika z tak zwanego stresu socjalnego. Wiele osób zaczyna zwracać uwagę, że pojawienie się dziecka zawęża perspektywę udanego startu życiowego, zwiększa ryzyko bezrobocia i ogranicza możliwości zdobycia samodzielnego mieszkania. Ponadto państwo nie gwarantuje odpowiedniego wsparcia finansowego. Niskie wskaźniki urodzeń, jak sugerują

" Roank SUfyttycmy RP 2001, Warszawa 2001, a. 107, UW. 14 (129).

⁶⁴ Tamte, s. 108, tafaL 17 (132).

* Podstawowe Motmcji o rozwoju.,

* Raport NSP2002.

* M. Bunda, NtyoónoU, nhmotnok, flte&Jtott .Wtyte’ 2006. M 41. s. 4-12.

Iwona Chmura-Rutkowska i Joanna Ostrouch, mogą też wynikać z niechęci mężczyzn (a nie tylko kobiet) do posiadania dzieci. Autorki pracy Mężczyźni na przełęczy życia twierdzą, że spadku liczby rodzących się w Polsce dzieci, nie wiązano w ogóle ze „strajkiem ojcowskim". Koncentrowano się na ko¹ bietach, nie podejmując żadnej równoległej dyskusji „na temat ewentualnego ■egoizmu² czy «kultu bezdzietności¹ mężczyzn"¹. Ponadto wstrzemięźliwość niektórych małżonków wobec prokreacji może wynikać z ich niedojrzałości emocjonalnej i społecznej. Francis Fukuyama twierdzi, że paradoksalnie emancypacja kobiet przyczyniła się do zwiększenia poczucia wolności mężczyzn¹. Większa aktywność zawodowa kobiet bywa na rękę mężczyznom, którzy nie chcą mieć dzieci. Karierę zawodową coraz trudniej jest pogodzić z posiadaniem dziecka, które może znacznie ograniczyć wolność zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Z drugiej strony wielu mężczyzn pragnie robić karierę l nie chce rezygnować z posiadania dzieci. Niektórzy ojcowie mają trudności ze sprostaniem codziennym obowiązkom, ponieważ usiłują być doskonali nie tytko w pracy, ale również w domu. Psychologowie na określenie przemęczenia współczesnych mężczyzn używają określenia .syndrom Atlasa", który dotyczy stanu fizycznego spowodowanego nadmiernym stresem. Podczas gdy dawne pokolenie ojców musiało się skupić na finansowym utrzymaniu rodziny, dzisiejsi mężczyźni nie tylko pracują zarobkowo, ale mają jeszcze znacznie więcej obowiązków w domu. Część nie wytrzymuje takiego obciążenia⁷⁰. Należy jednak podkreślić, że jak na razie o wiele więcej kobiet niż mężczyzn pracuje na tak zwanych „dwóch etatach”, próbując łączyć pracę zawodową z obowiązkami w domu.

Badania pokazują, że w Polsce od roku 1994 do 2004 znacznie zwiększyło się poparcie dla modelu partnerskiego, przy jednoczesnym spadku poparcia dla modelu tradycyjnego. Warto przy tym zauważyć, że zmiany preferencji dotyczą również mężczyzn. Coraz więcej Polaków popiera partnerski model rodziny - w 1994 roku opowiadało się za nim 25% badanych, podczas gdy w 2004 - ponad połowa (51,5%)⁷¹. Wzory preferowane nie zawsze pokrywają się z realizowanymi w życiu. W ostatnich kilku dekadach znacząco wzrosła liczba ojców uczestniczących w tak zwanych porodach rodzinnych. Dziś w krajach należących do kręgu kultury zachodniej więk-

1. C^mufł-Rutkowsk¹. J. Ottrouch. Mfźciyźn n$ przotęczy iyc+ Sftx¹um tcctcęoóagoę^no, Kraków 2007.1.10.

• C& ¹K A. Gkkfent. Sttjotogta. 1206

* J. Ifcoffipaon. Tm - męźczywM w obliczu |ęM, /owm" 2003. nr 40.131-32 (prodruk i Jho MpnndcrO-

B Badania C80S. cyt. u; M. Fuszara. KoNtfy I poMyoa. Warwa¹ 2006,112-17.