Przemiany męskości w kulturze współczesnej (17)

Kizyulof Arckmowta

kategorii gender (jako silnie różnicującej płde). Nie będzie to oznaczać leminizacjl sfery publicznej i maskulinizacji sfery rodzinnej. Zmiany w społeczeństwie nie spowodują też maskulinizacji kobiet i feminizacji mężczyzn. Nadal mężczyźni będą się różnić od kobiet, ale te różnice nie będą wykorzystywane jako podstawa dyskryminacji społecznej. Nastąpi zbliżenie między sferą zawodową i rodzinną, a mężczyzna i kobieta będą mogli na równych prawach realizować się w obu dziedzinach życia. W XXI wieku nie będzie dziwić rodzina, w które) ojciec zajmuje się wychowaniem dziecka, a matka robieniem kariery zawodowej¹⁴¹. Motorem przemian gender jest feminizm. Najprawdopodobniej kobiety nie powrócą masowo do tradycyjnej roli w domu, gdzie świadczyły usługi na rzecz pozostałych członków rodziny. Współczesne związki nie są już takie jak niegdyś. Komunikacja emocjonalna, umiejętność czynnego tworzenia i utrzymywania relacji stała się podstawową sprawnością, od jakiej zależy jakość naszego żyda osobistego¹⁴². William R. Betcher i William S. Pollack w książce In a Time ofFallen Heroes wyrażają przekonanie, iż mężczyźni w przyszłości będą rozwijali większy wachlarz wzorów zachowań zarówno w sferze publicznej, jak i rodzinnej. Staną się wrażliwsi na potrzeby kobiet i bardziej otwarci w wyrażaniu własnych pragnień i uczuć¹⁴³.

Jednak, aby sprawdziły się przewidywania zachodnich autorów, wiele musi się jeszcze zmienić w świadomości społecznej. Zmiany nie będą następowały szybko, jeśli nadal będzie się wysoko cenić zachowania tradycyjnie łączone z męskośdą (np. skłonność do rywalizacji oraz dominacji) i nisko wartościować tradycyjne atrybuty kobiecości (np. wrażliwość czy opiekuńczość). Branon pisze:

Mężczyźni, którzy przejmują bardziej ekspresyjne zachowania, nie są dziś nagradzani równie wysoko jak kobiety demonstrujące cechy instrumentalne. Można więc przewidywać, że mężczyźni nie zmienią się tak bardzo, jak kobiety¹⁴⁴.

Współczesne kobiety pragną, by mężczyźni częśdej wyrażali uczucia, byli bardziej empatyczni. Oczekują też od partnerów większego zaangażowania w prace domowe i opiekę nad dziećmi. Życzenia te mogą być dość trudne do zrealizowania, ponieważ mężczyźni mają niewielką motywację do przejmowania tradycyjnych kobiecych zachowań. Trudno sobie wyobrazić o wiele większe-niżobecnie-zaangażowanie mężczyzn w sferę rodzinną

•" li& Km* 7h§ OwMM-. B 2S448&

* A. (MM. fejotapt 12*

*• WA Btfefcar. WJ. M*. lia 7fc»    Hmom. Th§ Rumem cTMucuMy. Tht OuMonJ

Nh. Naw y«*4oodM 1983. i MS

w świacie, w którym prestiż, władza i profity finansowe pozostają poza domem. Ewolucja wzorów płci dokonuje się na naszych oczach, ale Jej tempo będzie zależeć od tego, jakie wartości będą ważne w naszej kulturze.

Należy zauważyć, że w połowie lat dziewięćdziesiątych za jeden z priorytetów Unii Europejskiej uznano zmierzanie do równości płci we wszystkich dziedzinach funkcjonowania (tzw. gender mainstreamintf). Polityka równości pici, która jest realizowana przez Unię Europejską, należy do jednej z najnowocześniejszych i najbardziej zaawansowanych na świetie. Inicjowane działania skierowane są między innymi na zmianę stereotypu męskości i większe zaangażowanie mężczyzn w sferę rodzinną. Wprawdzie mężczyźni jako grupa korzystają z władzy nad kobietami, jednak na poziomie indywidualnym wielu z nich odczuwa słabość i bezsilność. Rozwijanie świadomości mężczyzn poprzez pokazanie pozytywnych stron partnerstwa płci i zwrócenie uwagi na negatywne strony tradycyjnego paradygmatu męskości jest, jak sądzę, jednym z kluczowych elementów, który może się przyczynić do zmiany zachowań.

W Polsce przemiany męskości również się dokonują, choć opór wobec tych zmian - wynikający z tradycjonalizmu polskiego społeczeństwa i silnego oddziaływania religii katolickiej - jest większy niż w innych krajach. Szczególnie mocno akcentuje się rzekome zagrożenie wynikające z zacierania różnic między rolami męskimi i kobiecymi, sugeruje się, że grozi to utratą identyfikacji płciowej. W tym miejscu chciałbym przywołać myśl Sandry Upsitz Bem, jednej z prekursorek badań nad androgynią psychiczną. Według autorki:

Nawet gdybyśmy wszyscy stali się androgyniczni psychicznie, to świat istot żywych nadal składałby się z dwóch płci, a podział na mężczyzn i kobiety nadal byłby jednym z pierwszych i najbardziej podstawowych podziałów, jakich uczyłyby się małe dzieci i nikt nie dorósłby nieświadomy swej płci czy choćby obojętny na nią .

W naszym kraju istnieją dynamiczne napięcia między tradycyjnymi wzorami genderowymi a nowymi. Podejmowane są próby zahamowania przemian, jednak ewolucji nie da się zatrzymać, można ją co najwyżej nieco spowolnić.

Refleksje końcowe

Obrońcy patriarchalnego ładu społecznego uważają, że podział na sferę rodzinną, zdominowaną przez kobiety I publiczną, zdominowaną przez mężczyzn jest stanem naturalnym i nie należy tego zmieniać. Kłóci się to z pra-

**8. lipaftz Bam. Androgynk psychkmt a tożsamość pfcfowa, Sum. J. Radzicki, [w.] Psychologia I tych, rad. P.G. Zlmbtrdo, Fi. Ruch. Warszawa 1988. a. 437.