Obraz2

stwa, bliskości, przynależności do grupy, poczucia własnej wartości, poczucia kompetencji, chcą być wyjątkowi, uzdolnieni w jakiejś dziedzinie, pragną mieć dobry związek uczuciowy z dziewczyną lub chłopakiem).

Budowanie kompetencji osobistych i społecznych

Skuteczne działania profilaktyczne opierają się na rozwijaniu, przepracowywaniu, praktykowaniu umiejętności życiowych i, co ważne, tym działaniom poświęca się odpowiednio dużo czasu (dla kontrastu: niektóre polskie programy zawierają np. godzinny „blok” zajęć poświęcony radzeniu sobie ze stresem!). Mowa tu oczywiście o umiejętnościach skutecznego porozumiewania się, świadomego podejmowania decyzji, gospodarowania czasem, osiągania celów, radzenia sobie ze stresem, skutecznego uczenia się. Wyczerpujący przegląd grup i rodzajów umiejętności życiowych przytacza B. Woynarowska (za: E Ag-gleton)¹.

Woynarowska zaznacza przy tym, że szkoła promująca zdrowie winna dbać o rozwój tych umiejętności zarówno u uczniów, jak i u pracowników szkoły.

Zaangażowanie liderów młodzieżowych

Tzw. programy rówieśnicze (patrz: „Dla kogo są liderzy młodzieżowi”, s. 22), wykorzystujące silny wpływ grupy rówieśniczej, są nie tylko skuteczne i atrakcyjne dla młodzieży, ale także wspierają i podnoszą poziom działań dydaktycznych szkoły. Najpopularniejsze programy tego typu opierają się na rówieśniczej opiece, rówieśniczej edukacji, rówieśniczym doradztwie².

Grupy umiejętności	Rodzaje umiejętności
Interpersonalne	m.in.: aktywne słuchanie, przekazywanie i przyjmowanie informacji zwrotnych, komunikacja werbalna i niewerbalna, asertywność, negocjowanie, rozwiązywanie konfliktów, współdziałanie i praca w zespole
Budowania samoświadomości	m.in.: rozpoznawanie swoich mocnych i słabych stron, budowanie pozytywnego obrazu własnej osoby i własnego ciała
Budowania własnego systemu wartości	m.in.: rozpoznawanie własnej hierarchii wartości, identyfikacja czynników, które wpływają na system wartości, zrozumienie różnych norm społecznych, przekonań, kultur, różnic związanych z płcią
Podejmowania decyzji	m.in.: stawianie sobie celów, identyfikacja korzyści i ryzyka dla siebie i innych, poszukiwanie alternatyw, poszukiwanie informacji i ocena ich wartości, rozwiązywanie problemów, przewidywanie konsekwencji własnych działań
Radzenia sobie i kierowania stresem	m.in.: samokontrola, radzenie sobie z presją, radzenie sobie ze stresem, gospodarowanie czasem, poszukiwanie pomocy

Zaangażowanie dorosłych liderów

Młodzi ludzie są gotowi rozważać czy omawiać trudne sytuacje z dorosłymi, z którymi łączy ich znacząca relacja (rodzice, łubiani nauczyciele). Stąd wszystkie działania angażujące osoby znaczące (wspieranie, aktywizowanie, szkolenie rodziców i cieszących się największym zaufaniem młodzieży nauczycieli) istotnie podnoszą skuteczność programów profilaktycznych. Doświadczenia Zespołu Szkolnego pokazują, że często samo wyłonienie nauczycieli obdarzanych przez uczniów największym zaufaniem dostarcza tej grupie osób silnego pozytywnego wzmocnienia i motywuje do dalszego dobrze pojmowanego rozwoju zawodowego.

Pomocne w planowaniu szkolnego programu profilaktycznego może okazać się zaproponowane przez Fetro i Drolet³ zestawienie kluczowych elementów programu z wybranymi sposobami realizacji:

1

Woynarowska B., Ważne działania dla tworzenia szkoły promującej zdrowie, w: Woynarowska B. i Sokołowska M. (red.), Szkoła promująca zdrowie. Doświadczenia dziesięciu lat, Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2000

2

Zachęcam Czytelnika do zapoznania się z polskimi programami rówieśniczymi, m.in. w: Gaś Z.B. „Program Rówieśniczych Doradców" jako forma podejścia rówieśniczego o charakterze wczesnej interwencji, Pracownia Wydawnicza Fundacji „Masz Szansę”, Lublin 1992; Gaś Z.B., Pomoc psychologiczna młodzieży, WSiTJ Warszawa 1995

3

²⁽^ Fetro J.V, Drolet J.C., Essentia! elements of Prevention Programs, PBS Teacher Source, 2003    209