Obraz4 (44)

SCN~, CN~), natomiast te, które zajmują dwa lub więcej miejsc w sferze wewnętrznej koordynacji noszą nazwę ligandów wielodonorowych, wielo-kleszczowych lub chelatowych.

Kompleksy homoligandowe to najczęściej kompleksy proste, takie jak np.: [FeCCNto]^4-, [AuCLj]” Kompleksy heteroligandowe to takie, które zawierają wokół jonu centralnego więcej niż jeden rodzaj ligandów, np.: [Hg(SCN)2k]²~, [Bi(SCN)jBr3]³~, hydroksykompleksy — MX(OH), gdzie X = halogenki, woda.

Kompleksy można podzielić na jednordzeniowe i wielordzeniowe w zależności od liczby atomów centralnych w cząsteczce. Kompleksy jednordzeniowe to takie, które zawierają jeden atom centralny (ML„), natomiast kompleksy wielordzeniowe zawierają dwa lub więcej atomów centralnych (M_mLn), w których jony centralne są połączone przez ligandy zajmujące pozycje mostkowe.

4.4.1. Kompleksy chelatowe

Ligandy wielofunkcyjne łącząc się z metalami w kompleksy mogą tworzyć pierścienie. Kompleksy, w których metal wchodzi w skład pierścienia utworzonego przez koordynację ligandu wielodonorowego nazywa się kompleksem chelatowym (pierścieniowym). Kompleksy chelatowe są to więc związki kompleksowe utworzone przez jon centralny i donorowe (wielo-kleszczowe) ligandy.

Przykładami ligandów dwudonorowych mogą być etylenodiamina i 1,10--fenantrolina, łączące się przez atomy azotu (atomy donorowe). Tworzą kompleksy chelatowe, np. z Cu(U) (1), Fe(Il) (2), których wzory strukturalne przedstawiono na rysunku 4.3.

Rys. 4.3. Kompleksy chelatowe etylenodiaminy z Cu(II) (1); 1,10-fenatroliny z Fc(II) (2)

Ligandami wielodonorowymi są także: kwas winowy (3) - trójdonorowy, a trietanoloamina (4) i kwas nitrylotrioctowy (5) koordynują jako czterodo-norowe. Natomiast kwas etylenodiaminotetraoctowy (ĘDTA) (6) mający sześć atomów koordynacyjnych (4 atomy tlenu i 2 atomy azotu) jest ligan-dem sześciodonorowym (rys. 4.4).

'CH2    CHJ—OH

- CH2    CHj—OH

''CH2 CHj OH

4

N-CH2-CH2T

^'^CH2-COOH

\

—COOH

^^/'CH₂COOH N--CH,COOH

''CH₂COOH

s

HOOC-CH2\^

HOOC-Cl

Rys. 4.4. Ligandy wielodonorowe: kwas winowy (3); triet^oloamina (4); ^

trioctowy (5); kwas eltylenodiaminotetraoctowy (EDTA) (6)    ³⁸ ***>-

125