Obraz0 (10)

-funkcję strukturalizowania sytuacji społecznej - funkcję psychoterapeutyczną.

6.3. KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA

Wzrost zainteresowania problematyką komunikacji społecznej, jaki obserwuje się w ostatnich latach, wynika przede wszystkim z faktu, że rzeczywistość materialna i społeczna, z którą styka się współczesny człowiek, stała się bardziej złożona i niestandardowa. Wśród kryteriów przydatności do wielu zawodów wymienia się coraz częściej i odważniej walory komunikacji społecznej. Kryterium to wydaje się oczywiste, ale po dokonaniu szczegółowych analiz nikt lub prawie nikt nie kwestionuje atry-bucji komunikacyjnych. Wynika to po części z faktu, iż komunikacja jest pojęciem interdyscyplinarnym, zaś wszelkie jej uogólnienia w kwestii jej wyznaczników są niezwykle ważne. Ponadto każda próba empiryczna czy teoretyczna, w której potrafimy sterować komunikacją społeczną w procesie wychowania, jest próbą poszerzenia naszej wiedzy na temat wyznaczników procesu tworzenia i przybliża nas do realizacji społecznie ważnych zadań.

Znajomość procesów komunikowania międzyludzkiego ma istotne znaczenie dla wyjaśnienia mechanizmów kształtujących zachowania społeczne człowieka. Komunikacja interpersonalna stanowi przedmiot zainteresowania wielu dyscyplin: psychologii, lingwistyki, socjologii, antropologii, etnografii, pedagogiki, politologii, prasoznawstwa i filozofii.

Intensywny etap rozwoju nauki o komunikowaniu interpersonalnym rozpoczął się dopiero po drugiej wojnie światowej. Prowadzone są żywe spory o to, komu należy się tytuł ojca współczesnych trendów badawczych. (Prekursorem jest, jak wszędzie w naukach społecznych, autor „Retoryki” - Arystoteles). Bez wątpienia za prekursorów należy uznać też George’a Simmela i George’a Meada, których myśli kontynuowane są w dość różnych kierunkach, przy zachowaniu jednak wspólnego spojrzenia na społeczeństwo, jako na rzeczywistość zmienną, dynamiczną, tworzoną stale na nowo przez współdziałające i komunikujące się jednostki ludzkie. Zdaniem M. Knappa zaszczyt ojcostwa przyznać trzeba trzem uczonym: socjologowi Ervingowi Goffmano-wi, psychologowi społecznemu Michaelowi Argyle’owi i antropologowi George’owi Batesonowi.

Początkowo wydawało się, że komunikowanie interpersonalne dotyczy zagadnień związanych z wykorzystywaniem systemu językowego, jego wykorzystania w regulacji kontaktów społecznych i kształtowaniu przebiegu interakcji. Jednak późniejsza refleksja metodologiczna nad gromadzonymi danymi empirycznymi doprowadziła do znacznego pogłębienia analiz i rozszerzenia tematyki badawczej, podejmowanej pod wspólnym nagłówkiem komunikacji interpersonalnej.

Na kolejnych etapach rozwoju nauki o komunikowaniu interpersonalnym zachodziły zmiany w podejściach badawczych. W latach sześćdziesiątych dominowało podejście „samoopisu”, tj. analizowania deklaracji osób badanych na temat własnych sposobów porozumiewania się, tego, jak ludzie widzą sami siebie w pełnieniu ról nadawcy i odbiorcy. W latach siedemdziesiątych reakcją na subiektywizm samoopisu było przyjęcie podejścia be-hawiorystycznego - badano nie to, jak kto siebie odbiera, lecz wyłącznie obiektywne, dostrzegalne i rejestrowałne zachowania komunikacyjne. W latach osiemdziesiątych dochodzi do syntezy między tymi przeciwnymi podejściami - komunikowanie zależy od sytuacji obiektywnej, ta jednak oddziałuje poprzez subiektywną interpretację nadawanąjej przez uczestników procesu komunikowania, którzy są z kolei warunkowani swymi charakterystykami indywidualnymi, takimi jak system wartości, potrzeby i cechy osobowości, nawyki percepcyjne i językowe itd. Znajdujemy się obecnie w okresie integracji nurtu psychologii poznawczej (w ramach której analizowane są takie procesy, jak mechanizmy atrybucyjne, schematy poznawcze, percepcja partnera i au-

233