Obraz7 (21)

określonych obry punkt Maska nie |t| ką w roli ghj^ Otóż okazuje v ogóle p₀₍j_ej. postać defiaj ńązanej | iejej tralcto-aska stano, iżnych nur-

trudnością pińskiego, nicji. Inni zeczy „po do wyko-zdeńnio-pozwoli-ntyfiko-^: się nie

hologi-tożsa-liędzy cowa-n ości etna-■ykle Cwe-

■giej

ane wo-ym ro-ań

psyo

^logiczna problematyka maski

73

I „toczenie do określonych reakcji, po psychologię osobowości, ach której dokonuje się funkcjonalnego opisu maski, kliniczną, upa-

r ^wl w*j^ą

_zajrn^uJ3^cel

adzić

prowi

^raw ■"* _asce przyczyn wielu zaburzeń funkcjonowania oraz wykorzy-trują^c3.    ■'

stującąJ^¹

do diagnozy i terapii, wreszcie dziedziny psychologii społecznej, 0się teorią i praktyką kreowania takich masek, które doprowa-odbiorców do pożądanych z punktu widzenia nadawcy zacho-°^i ponieważ maska nie jest pojęciem specyficznym dla psychologii,

_w celu jej

zdefiniowania konieczne było sięgnięcie do związanych z nią

staleó dokonanych na gruncie innych nauk. Przegląd filozoficznych, antropologicznych i socjologicznych koncepcji poruszających problematykę maski pokazał, że problemy z jej zdefiniowaniem nie są właściwe tylko psychologii- Problem ten pojawia się już na gruncie antropologii kulturowej Aby uchylić się przed koniecznością zdefiniowania maski, nie rezygnując z jej badania, Rene Girard wysunął tezę o możliwości identyfikacji maski pomimo różnorodności przybieranych przez nią kształtów:

„Mimo trudności definicyjnych wyczuwamy jednak, że za dużą różnorodnością stylów i form kryje się jakaś oczywista dla nas jedność maski. Nigdy bowiem, widząc maskę, nie zawahamy się w zidentyfikowaniu jej jako maski. Jedności maski nie należy doszukiwać się w jej cechach zewnętrznych” (Girard, 1986, s. 39).

Girard pisze o przeczuwanej jedności maski w kontekście analizy pierwotnych masek rytualnych, ale jego tezę o jedności maski można odnieść także do symbolicznych form zamaskowania, badanych i analizowanych przez psychologię. W tym miejscu trzeba zauważyć, że najbardziej podstawowy podział różnych rodzajów masek opiera się na odmienności masek przyjmujących konkretny, materialny kształt, od takich, których ekspresja oparta jest na symbolach. Maski materialne towarzyszyły człowiekowi „od zawsze”. Pojawiały się w społecznościach archaicznych na tym etapie ich ewolucji, kiedy plemiona zaczynały prowadzić osiadły i rolniczy tryb życia (por. Chevalier, 1986). Funkcję i znaczenie masek przybierających konkretną formę można odczytywać, począwszy od malowideł naskalnych z epoki kamiennej, poprzez zachowane maski pośmiertne, wciąż stosowane maski teatralne, aż po — żywo obecne we współczesności — maski karnawałowe.

¹ Wszechobecność kwestii maski, również w literaturze i innych dziedzinach sztuki, prowadzi do wniosku, że oznaczany pojęciem maski fenomen odgrywa fundamentalną rolę w dookreślaniu bytu ludzkiego zarówno na gruncie nauk, jak i w procesie samookreślania się poszczególnych osób. Pytanie o maskę wydaje się jednym z pytań podstawowych w odniesieniu do człowieka, jego struktury i natury jego funkcjonowania. Jest to kolejny powód uzasadniający próbę sformułowania definicji maski jako kategorii psychologicznej oraz usystematyzowania sposobów używania i traktowania pojęcia maski w obrębie psychologii -dziedziny, która zajmuje się człowiekiem najbardziej bezpośrednio, będąc jednocześnie dla osób źródłem wiedzy o sobie i innych.