Obraz0

224 XXIX. Państwo i organizacje społeczne

bodnego, dobrowolnego, jawnego i pokojowego zrzeszania się (prawo koalicji) na zasadach demokratycznych uchodzi za jedno z fundamentalnych, podmiotowych praw człowieka. W państwie liberalno-demokratycznym jego ograniczenia są ustanawiane jedynie ze względu na konieczność ochrony porządku publicznego oraz indywidualnego i zbiorowego bezpieczeństwa obywateli (klauzula porządku publicznego).

302. W sytuacjach, w których jest to niezbędne dla promowania i ochrony określonych interesów, związane z tymi interesami organizacje społeczne występują w roli - co ponownie przypominamy - grup nacisku (grup interesu, zorganizowanych interesów). Podkreślmy jednak raz jeszcze, że nie jest to główna rola wielu spośród tych organizacji. Adresatem przedsięwzięć grup interesów są różne ogniwa aparatu państwowego, na przykład parlament, rząd i poszczególne ogniwa administracji rządowej, pozostałe organy władzy publicznej (np. samorządowej), a także inne organizacje społeczne, partie polityczne, kościoły i związki wyznaniowe, środki masowego przekazu. Celem tych działań jest uzyskanie korzystnych, z punktu widzenia reprezentowanych interesów, decyzji władczych (oddziaływanie na aparat państwa i inne organy władzy publicznej) albo przynajmniej zrozumienia i wsparcia dla nich (oddziaływanie na inne organizacje społeczne, Kościoły i związki wyznaniowe, partie polityczne, środki masowego przekazu). Występując jako grupy nacisku, organizacje społeczne wykorzystują bardzo liczne i urozmaicone środki presji: od demonstracji ulicznych, poprzez akcje prasowe, pertraktacje gabinetowe, aż do korumpowania funkcjonariuszy publicznych.

Działalność grup nacisku zmierzających do uzyskania korzystnych decyzji władczych dla reprezentowanych przez nie interesów jest w niektórych państwach (np. USA) ujęta w ramy prawno--organizacyjne. Przybiera to postać ustaw o lobbyingu. Lobby to kuluary Kongresu, w których spotykali się członkowie Izby Reprezentantów i Senatu z przedstawicielami grup nacisku. Od kilkudziesięciu lat płatną działalność lobbistyczną prowadzą w Waszyngtonie i stolicach stanowych tysiące wyspecjalizowanych w tym agencji. Podlegają one rejestracji i nadzorowi ze strony

Kongresu oraz legislatyw stanowych. Ma to zapobiegać niebezpieczeństwu korupcji wśród polityków. Agencjom takim można zlecić podjęcie starań o uzyskanie odpowiednich decyzji organów władzy - ustawodawczej i wykonawczej.

Lobbying jest praktyką różnie ocenianą z punktu widzenia prawnego i moralnego. Stał się on jednak zjawiskiem bardzo rozpowszechnionym w systemach demokracji liberalnej. Po 1989 roku dotarł także do Europy Wschodniej, w tym do Polski. Ustawa o działalności lobbingowej została w 2005 r. uchwalona też w naszym kraju.

303. W niektórych państwach tworzone są specjalne instytucje reprezentacji interesów sektorowych (reprezentacja funkcjonalna). Istnieją one obok instytucji przedstawicielstwa terytorialnego (np. parlamentów, rad samorządu lokalnego itp.). Uznaje się bowiem, że równolegle z interesami ludzi jako obywateli państwa lub, na przykład, mieszkańców gminy mają oni również interesy jako na przykład pracownicy najemni, przedsiębiorcy, rolnicy, ludzie wolnych zawodów, konsumenci dóbr kultury, pacjenci, studenci, osoby starsze lub młodsze, kobiety itp. Interesy te wymagają reprezentacji i ochrony. Parlamenty zdominowane przez partie polityczne mogą nie sprostać zapotrzebowaniu na reprezentację tego typu interesów. Dlatego powołuje się specjalne organy pozaparlamentarne o charakterze konsultacyjno-opiniodawczym (niekiedy też decyzyjnym), w których zasiadają przedstawiciele różnych organizacji społecznych. Największą rolę mają tu do odegrania związki zawodowe, związki pracodawców, związki zawodowe rolników i wolnych zawodów. W ramach tych organów: komisji mieszanych, komitetów parytetowych - w Polsce Komisja Trójstronna: związków zawodowych, pracodawców i rządu -rad społeczno-gospodarczych itp., podejmuje się działania pomagające organom władzy publicznej decydować w ważnych sprawach o charakterze społecznym i gospodarczym, na przykład płacowych, cenowych, taryfowych, podatkowych, ubezpieczeniowych. Tego typu rozwiązanie zwane bywa niekiedy neokorporacyjnym (neo-korporatywistycznym). Znalazło ono szerokie zastosowanie na przykład w Austrii i Holandii.