Obraz1

226 XXIX. Państwo i organizacje społeczne

304. Nazwa „neokorporacjonizm” jest nawiązaniem do określenia „korporacjonizm” (korporatywizm), który w okresie międzywojennym dotyczył pewnego elementu doktryny społecznej i praktyki ustrojowej włoskiego faszyzmu oraz portugalskiego i hiszpańskiego autorytaryzmu. Korporacje - to jest związki pracodawców i pracobiorców - miały wyeliminować spory przemysłowe, strajki i inne formy walki ekonomicznej, harmonizując interesy w ramach poszczególnych branż i dziedzin gospodarki. Korporacje były organizacjami przymusowymi i zhierarchizowanymi, podporządkowanymi państwu. Państwo korporacyjne (państwo korporacji) zaś miało być alternatywą wobec parlamentaryzmu i państwa demokracji liberalnej. Pewną wersję korporacjonizmu głosił także ówczesny Kościół katolicki (por. encyklikę Piusa XI, Quadragesimo Anno, z 1931 roku). W późniejszych czasach Kościół porzucił tę ideę, mając na uwadze skompromitowanie jej przez faszyzm. Jednakże neokorporacjonizm współczesny ma bardzo niewiele wspólnego z korporacjonizmem z lat trzydziestych. Przyjęte w nim mechanizmy oparte są bowiem na zasadach pluralizmu, wolności zrzeszeń, swobody negocjacji, dobrowolności, to jest na zasadach całkowicie obcych korporatyzmówi faszystowskiemu. System negocjacji i uzgodnień, znany neokorporacjonizmowi, w żadnym razie nie prowadzi do eliminacji parlamentaryzmu i partii politycznych, lecz jest jedynie ich uzupełnieniem na stosunkowo wąskim, lecz ważnym odcinku życia publicznego.

305.    Partie (stronnictwa) polityczne są od ponad 150 lat głównym rodzajem zrzeszeń, które umożliwiają obywatelom uczestnictwo w sprawowaniu władzy publicznej w państwie. Powiązanie tych zrzeszeń z mechanizmem władzy publicznej jest ich najbardziej charakterystyczną, wręcz definicyjną cechą. Jednakże, jak już była o tym mowa, walka o władzę i sprawowanie władzy to tylko środki prowadzące do celu, jakim jest realizacja przez państwo i w ramach państwa koncepcji politycznych (w tym ustrojowych), ekonomicznych, etycznych, społecznych, składających się na ideologię i program partii. Niejednokrotnie ideologia, a zwłaszcza program partii, jest odzwierciedleniem interesów różnych grup i warstw społecznych. Niektóre partie podejmują się także innych zadań, niemających bezpośredniego znaczenia politycznego. Tradycyjne europejskie partie robotnicze (np. niemiecka socjaldemokracja z końca XIX i pierwszej połowy XX wieku), samodzielnie lub poprzez afiliowane organizacje społeczne, prowadziły adresowaną do swoich członków i sympatyków działalność opiekuńczą oświatową rekreacyjną kulturalną sportową itp. Była to jednak już wówczas działalność uboczna, i taką pozostaje nadal.

306.    Jakkolwiek organizowanie się ludzi w celach walki o władzę jest zjawiskiem odwiecznym, to instytucja partii politycznej jest czymś stosunkowo nowym. Stronnictwa polityczne - w postaci, w której znamy je dziś- są przede wszystkim produktem parlamentaryzmu, upowszechniającego się prawa wyborczego i - generalnie rzecz biorąc - demokratyzacji stosunków społecznych i politycznych, a także uprzemysłowienia i urbanizacji, upowszechnienia oświaty, rozwoju prasy codziennej, ułatwień w kontaktowaniu się ludzi na