Obraz0 (88)

wchodzącego w skład cząsteczki danej soli, czyli dodać odczynnik wytrącający w pewnym nadmiarze.

Efektem wspólnego jonu nazywamy zmniejszenie rozpuszczalności osadu na skutek obecności jonu wspólnego (z osadem) w roztworze. Efekt ten jest tym większy, im osad jest trudniej rozpuszczalny. Dlatego do przemywania stosuje się na ogół roztwory zawierające wspólny jon z osadem. Nadmiar odczynnika powinien być niewielki - około 20-30%. Zbyt duży nadmiar zwiększałby rozpuszczalność osadu na skutek zwiększania mocy jonowej roztworu, podobnie jak dodatek innych związków nie mających wspólnego z nim jonu (patrz: efekt solny).

Wpływ wspólnego jonu na rozpuszczalność związków trudno rozpuszczalnych jest bardzo duży, np.: rozpuszczalność BaS0₄ w wodzie wynosi 10^-5 mol/1, natomiast w roztworze 0,01 mol/1 Na2S0₄ — MT⁸ mol/1, a więc jest 1000-krotnie mniejsza niż w czystej wodzie.

Wpływ obcych jonów — tzw. efekt solny

Z termodynamicznego iloczynu rozpuszczalności (3.1.13) wynika, że rozpuszczalność osadu zależy nie tylko od obecności jonów wspólnych z osadem, ale także od wszystkich jonów obecnych w roztworze:

Ir* | [A⁴] • /_A+ - [BI ■ f_B. = const

Ze wzrostem stężenia jonów w roztworze zmniejsza się ich ruchliwość, zwiększa siła jonowa roztworu (3.1.10), a co za tym idzie, maleją współczynniki aktywności f (3.1.11). Ponieważ iloczyn rozpuszczalności (Ir) w danej temperaturze jest wielkością stałą, dlatego stężenia jonów [A⁺][ET] w roztworze muszą wzrosnąć, powodując tym samym wzrost rozpuszczalności osadu.

Zwiększenie rozpuszczalności trudno rozpuszczalnego osadu pod wpływem soli, nie mających wspólnego jonu z osadem, nazywa się efektem solnym.

Wpływ pH na rozpuszczalność osadów

Stężenie jonów wodorowych wywiera istotny wpływ na rozpuszczalność wielu osadów, takich jak siarczki, wodorotlenki i sole słabych kwasów. Wynika to z faktu, że jony wodorowe wiążą aniony, wytwarzając cząsteczki słabo zdysocjowanych kwasów (H2S) lub wody i tym sposobem zmniejszają stężenie anionów w roztworze.

Stała wartość iloczynu rozpuszczalności powoduje, że zmniejszenie stężenia anionów wywołuje wzrost stężenia kationów, co jest możliwe tylko przez rozpuszczenie się pewnej dodatkowej ilości osadu. Przy danym stężeniu jonów wodorowych rozpuszczalność omawianych osadów zależy nie tylko od iloczynu rozpuszczalności, lecz także od stałej dysocjacji słabego kwasu.

Dobrym przykładem ilustrującym wpływ pH na rozpuszczalność osadu są siarczki metali, które pod wpływem mocnych kwasów zwiększają swoją rozpuszczalność na skutek łączenia się protonów z anionem S²~ [4]. Dyso-cjacja powstałego HiS przebiega dwuetapowo:

HS" + H^{+ SJ=}“^s' H₂S

[H₂S]

(1)

S²^ + H⁺ — HS“

[HS“]

(2)

Ponieważ:

57