obraz3 (6)

KILKA UWAG KOŃCOWYCH

Doszedłszy do kresu naszych badań, spójrzmy na przebytą drogę. Stwierdziliśmy, że rozmaite typy inicjacyjne dają się sklasyfikować w dwóch głównych kategoriach: 1) obrzędy dojrzałościowe, dzięki którym młodzieńcy dostępują sacrum, poznania i seksualności, w sumie: stają się prawdziwie istotami ludzkimi; 2) wyspecjalizowane inicjacje, które pewne jednostki podejmują, by przekroczyć swoją kondycję ludzką i zostać protegowanymi Istot nadprzyrodzonych lub nawet im podobnymi. Stwierdziliśmy również, że ta druga kategoria inicjacyjna, dysponując pewnymi, w pewien sposób zarezerwowanymi dla niej scenariuszami, używa najczęściej tematów właściwych obrzędom dojrzałościowym.

Ponieważ nie mamy tu możliwości przedstawić rozprzestrzenienia geograficznego⁵⁷ tych dwóch kategorii inicjacyjnych ani naszkicować ich historii, pozostaje nam zadowolić się przejrzeniem kilku wniosków płynących z naszych badań.

1)    Choć obrzędy dojrzałościowe ludów prymitywnych połączone są na ogół z rombem (warkotka) i obrzezaniem, nie jest tak zawsze. Można więc stwierdzić, że inicjacja stanowi zjawisko autonomiczne i sui generis mogące istnieć - i faktycznie istniejące - bez okaleczeń cielesnych i obrzędów dramatycznych, z którymi jest zwykle kojarzona.

2)    Inicjacje dojrzałościowe są szeroko rozprzestrzenione i poświadczone u najbardziej archaicznych ludów: Australijczyków, mieszkańców Ziemi Ognistej, Kalifornijczyków, Buszmenów, Hotentotów itp. Istnieją jednak społeczeństwa prymitywne, w których obrzędy dojrzałościowe, jak się zdaje, nie istnieją łub są bardzo ubogie; tak jest na przykład w przypadku pewnych ludów arktycznych i północnoazjatyckich. Ale życie religijne tych ludów jest zdominowane przez szamanizm, a szamanem - jak widzieliśmy - zostaje się po przejściu długiej i niekiedy dramatycznej inicjacji. Podobnie, choć dzisiaj obrzędy dojrzałościowe prawie tam zaniknęły, rozkwitają w Polinezji stowarzyszenia tajemne, które zawsze używają scenariuszy inicjacyjnych. Wynika stąd, że w taki czy inny sposób obrzędy inicjacyjne są rozpowszechnione w świecie prymitywnym w formie ceremonii dojrzałoś ci owych, obrzędów wejścia do Mannerbiinde albo wreszcie prób inicjacyjnych niezbędnych do realizacji powołania mistycznego.

⁵⁷ Por. H. Webster, Primitive Secret Societies, s. 191 nn.

181