Obrazt5

284 Rozdziel W

ny jest z funkcjami wzrokowymi i zadaniami wymagającymi orientacji i operacji przestrzennych. Wydajność procesorów zależy od ich wewnętrznych własności jak i sprawności podstawowego mechanizmu przetwarzania. Ta druga zależność ma wyjaśniać fakt współzmienności wyników testów umysłowych.

Funkcjonowanie opisanej struktury poznawczej konstruuje dwie drogi nabywania wiedzy.

Pierwsza wykorzystuje wyspecjalizowane procesory zasilane przez podstawowy mechanizm przetwarzania. Sprawność tych mechanizmów oraz różnorodne doświadczenia ludzi, prowadzi do zróżnicowania wiedzy poszczególnych jednostek, zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym.

Druga droga przebiega poprzez moduły. Nabywanie wiedzy poprzez użycie modułów nie wymaga myślenia, zachodzi automatycznie, jeśli tylko moduły istniejąi prawidłowo działają

Teoria Andersona jest próbą syntezy wiedzy na temat przetwarzania informacji u człowieka. Twórca teorii świadomie pomija aspekty biologiczne i kulturowe, mimo że uznaje ich wagę. Ograniczanie to prowadzi do zawężenia teorii, co można traktować jako jej wadę. Natomiast zaletą teorii jest nowatorska koncepcja odróżniania mechanizmów odpowiedzialnych za różnice indywidualne — podstawowy mechanizm przetwarzania i wyspecjalizowane procesory — od mechanizmów rozwoju poznawczego, czyli dojrzewania i pojawiania się modułów. Koncepcja ta pozwala inaczej spojrzeć na możliwości wspierania rozwoju poznawczego w procesie edukacji.

Przegląd ważniejszych koncepcji inteligencji zakończymy naszkicowaniem teorii wielu inteligencji H. Gardnera (Gardner, Komhaber, Wake 2001). Autor proponuje wyodrębnianie siedmiu niezależnych rodzajów inteligencji, traktując je jako użyteczne konstmkty teoretyczne i nie przypisując im realnego, bytowego istnienia.

A oto Gardnerowskie rodzaje inteligencji:

Inteligencja językowa - zawierająca mechanizmy posługiwania się fonologią gramatyką i semantyką oraz praktycznym używaniem języka w różnych sytuacjach. Inteligencja ta pojawia się najwyraźniej u pisarzy, mówców, dziennikarzy i prawników.

Inteligencja muzyczna stanowiąca o jakości przetwarzania informacji muzycznej, wysokości dźwięku, rytmu, barwy. Najbardziej finezyjną formą takiego przetwarzania jest komponowanie utworów muzycznych.

Inteligencja matematyczno-logiczna warunkująca rozumienie abstrakcyjnych relacji i umiejętności posługiwania się nimi w myśleniu. Posiadaczami ponadprzeciętnej inteligencji matematycznej są nie tylko matematycy, ale również informatycy, inżynierowie i naukowcy.

Inteligencja przestrzenna polegająca na transformowaniu wzrokowych reprezentacji świata nawet bez posługiwania się spostrzeżonym wzorem. Inteligencja ta jest szczególnie potizebna artystom plastykom, architektom, szachistom.

Inteligencja kinestetyczna jako zdolność organizowania i kontrolowania własnej motoryki oraz manipulowania przedmiotami. Taki rodzaj inteligencji ujawniają sportowcy, prestidigitatorzy, tancerze i operatorzy skomplikowanych urządzeń technicznych.

Inteligencja intrapersonalna jest zdolnością identyfikacji i różnicowania własnych uczuć i innych przeżyć. Wysoka inteligencja intrapersonalna wyraża się w umiejętności

dokonywania introspekcji, prowadzi do pogłębionego samopoznania i ułatwia podejmowanie decyzji życiowych opartych na rozpoznaniu własnych możliwości i preferencji.

Inteligencja interpersonalna niezbędna w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktów z ludźmi. Przejawia się w identyfikacji i rozróżnianiu przeżyć innych ludzi, rozumieniu ich motywów i intencji. Przydaje się pedagogom, terapeutom i rodzicom zaangażowanym w wychowanie swoich dzieci. Dzięki wysokiej inteligencji interpersonalnej niektórzy ludzie osiągają popularność i uznanie społeczne.

Nietrudno zauważyć, że przedstawiona teoria wyraźnie koresponduje z typowym programem edukacji, realizowanym w europejskich i amerykańskich szkołach.

| Wyodrębnione rodzaje inteligencji odnoszą się do typów przedmiotów nauczania. Wydawać by się mogło, że teoria Gardn era daje psychologiczne podstawy wspierania rozwoju poszczególnych kompetencji umysłowych ucznia. Niestety teoria ta nie jest wystarczająco udokumentowana wynikami badań. Przeciwnie, Gardner zlekceważył istotne argumenty przemawiające za istnieniem ogólnego czynnika inteligencji. Dlatego też, mimo częstego powoływania się na tę teorię autorów podręczników psychologii rozwojowej i wychowawczej, niewiele z niej wynika dla praktyki pedagogicznej.

Czytelnik zwrócił z pewnością uwagę na występujące ogromne różnice w podejściach teoretycznych różnych autorów do problemu inteligencji. E. Nęcka po dokonaniu analizy pokaźnej liczby tych teorii skonstruował ramową koncepcję inteligencji zakładając, że poszczególni autorzy tworząc swe teorie ujmują na ogół tylko niektóre aspekty inteligencji. Zdaniem tego badacza, różne aspekty inteligencji to po prostu różne poziomy przetwarzania informacji (Nęcka 1992). i A oto lista tych poziomów:

71. Sprawność układu nerwowego wyrażająca się w prędkości transmisji impulsów nerwowych i niezawodności.

2.    Formalne właściwości przetwarzania informacji, czyli szybkość mentalna (umysłowa). Jest podstawą tempa przetwarzania informacji, pojemności pamięci operacyjnej i trwałości przechowywania informacji.

3.    Strategie przetwarzania informacji, a zatem algorytmy i heurystyki nabyte w toku doświadczenia.

4.    Umiejętność dokonywania oceny według różnorakich kryteriów począwszy od 9 pragmatycznych po kryteria zawarte w filozofii życiowej jednostki.

Jeśli zatem dany badacz tworzy koncepcję inteligencji, to warto, aby wyraźnie określił, które jej aspekty ma zamiar wziąć pod uwagę.

Dokonany zwięzły przegląd różnych koncepcji inteligencji wyraźnie ujmujący różnice w rozumieniu tego pojęcia przez różnych autorów nie ułatwia sformułowania zależności między poziomem intelektualnym jednostki a jej powodzeniem w szkole, pracy i innych sytuacjach życiowych. Z punktu widzenia praktyki szkolnej najbardziej obiecujące są koncepcje rozwojowe. Nauczyciel, który potrafi rozpoznać odpowiedni etap rozwoju inteligencji ucznia, może dostosować proces nauczania do realnych możliwości intelektualnych ucznia. Warto jednak przypomnieć, że uczniowie różnią się tempem rozwoju intelektualnego, wobec czego kierowanie się wiekiem dziecka przy porządkowaniu etapu rozwoju inteligencji może prowadzić do porażek dydaktycznych. Ocenianie poziomu rozwoju intelektualnego ucznia musi opierać się na obserwow a-