Obraz (1460)

<IK Podsliiwy icordyc/.uo indoilyc/iu' nmili/y ekonomie/,nr|

Ustawa o rachunkowości dostosowała zasady polskiej rachunkowości do rozwiązań obowiązujących w UE, przede wszystkim do wyszczególnionych wcześniej dyrektyw, a także w pewnej mierze do MSR, jeśli nie były sprzeczne / dyrektywami [zob. Fedak, 1999],

Miała ona przełomowe znaczenie dla polskiej rachunkowości także dlatego, że po okresie obowiązywania przepisów podatkowych w zakresie rachunkowości wprowadzono wreszcie regulacje prawa bilansowego pozwalającego na opis rzeczywistości gospodarczej jednostek w kategoriach handlowych, a nie podatkowych. Zasada Irue and fair view została w ustawie bardziej wyeksponowana, uznano ją za podstawowy cel rachunkowości i stworzono warunki do szerszego jej stosowania w praktyce przez konkretne uregulowania dotyczące ujmowania i wyceny aktywów i pasywów oraz rozszerzenia zakresu ujawnień sprawozdawczości finansowej.

Zgodnie z „Założeniami koncepcyjnymi sporządzania i prezentacji sprawozdań finansowych”, opracowany mi przez KMSR, wprowadzono nowe zasady sporządzania sprawozdań finansowych, będące konsekwencją zasady true and fair view:

•    zasadę memoriału (accrual basis), zgodnie z którą skutki transakcji ujmuje się z chwilą ich wystąpienia (a nie w momencie wpływu lub wypływu środków pieniężnych) oraz wykazuje się je w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym okresu, którego dotyczą; zasada memoriału łączy się z zasadą współmierności, według której przychody oraz związane z nimi koszty nie dotyczące okresu sprawozdawczego nie wpływają na wynik finansowy tego okresu; stanowią one czynne lub bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów bądź też przychodów (składnik aktywów lub pasywów bilansu);

•    zasadę kontynuacji działania (going concern), uwzględniającą założenie, że jednostka jest w stanie kontynuować działalność i będzie ją kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości, co wymaga zachowania tych samych zasad ewidencji działalności lub, w przypadku zmian, powoduje konieczność ujawnienia tego faktu.

Komitet Międzynarodowych Standardów Rachunkowości określił także cechy jakościowe sprawozdania finansowego, a mianowicie:

•    zrozumiałość dla użytkowników;

•    przydatność i istotność przy podejmowaniu decyzji przez użytkowników;

•    wiarygodność, czyli bezbłędność, bezstronność, kompletność i terminowość informacji, które powinny wiernie odzwierciedlać zdarzenia gospodarcze z zachowaniem przewagi treści nad formą, tzn. zdarzenia powinny być księgowane i przedstawiane zgodnie z ich treścią ekonomiczną, a nie tylko formą prawną;

•    porównywalność umożliwiająca użytkownikom porównywanie danych z różnych okresów w celu określenia trendów charakteryzujących sytuację finansową jednostki.

Ustawa o rachunkowości z 1994 r. przetrwała w swojej pierwotnej formie ponad dwa lata, następnie miało miejsce kilkanaście nowelizacji, które wprowadzały jedynie nieznaczne zmiany. Dopiero ostatnia długo przygotowywana nowelizacja — Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o zmianie ustawy o rachunkowości'¹ (z mocą prawną od I stycznia 2002 r.) — stanowi kolejny przełom w polskiej rachunkowości.

Nowelizacja ustawy o rachunkowości jest konsekwencją dynamicznych zmian zarówno w polskiej, jak i światowej gospodarce, które uzasadniają włączenie sic Polski do postępującej w świecie harmonizacji rachunkowości. Globalizacja rynków kapitałowych wymaga szybszej i mniej kosztownej harmonizacji norm rachunkowo •.ci. Można także odnotować wzrastający wpływ największych rynków kapitałowych na międzynarodową harmonizację prawa bilansowego i zasad rachunkowości. W tym aspekcie widoczna jest dominacja anglosaskiego prawa bilansowego, manifestująca się w MSR i US GAAP (United States General Accepted Accountin# 1'rinciples), których podstawowe założenia koncepcyjne wpłynęły na kształt znowelizowanej ustawy o rachunkowości.

Znowelizowana ustawa o rachunkowości została zharmonizowana z Konstytucją Ul* z 1997 r. oraz ze znowelizowanym Kodeksem spółek handlowych z 2000 r., który zastąpił dotychczas obowiązujący Kodeks handlowy z 1934 r. Weszła ona w życie z całym pakietem innych ustaw o fundamentalnym znaczeniu dla prowadzenia działalności gospodarczej, w tym w szczególności: Prawem o działalności gospodarczej oraz Ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym.

Niezależnie od wskazanych wyżej powodów u podłoża znowelizowanej ustawy o rachunkowości legły również inne przyczyny. Były to m.in.:

•    wypełnienie luk w pewnych obszarach regulacji ustawowych w zakresie leasingu, fuzji i przejęcia spółek, kontraktów długoterminowych i instrumentów finansowych;

•    zwiększenie przejrzystości informacji dostarczanych przez sprawozdania finansowe;

•    uproszczenie wymogów ewidencyjnych;

•    ograniczenie obowiązku poddania badaniu sprawozdania finansowego jedynie do większych jednostek;

•    ograniczenie rozwiązań prawnopodatkowych.

Zmiany w sprawozdawczości finansowej są dość znaczne i polegają przede wszystkim na:

•    przebudowie układu bilansu;

•    pewnym rozszerzeniu treści rachunku zysków i strat, który ma być sporządzany, zarówno w postaci kalkulacyjnej, jak i porównawczej, wyłącznie „metodą drabinkową”;

•    podziale informacji dodatkowej na „wprowadzenie do sprawozdania finansowego” oraz „dodatkowe informacje i objaśnienia”;

Dz.U. 2000, ar 113, poz. 1186.