obraz5

/V Komunikacja rytualna: od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej

się każda inna forma symboliczna. Rzekomo starożytna szkocka tradycja noszenia kiltu, tartan służący identyfikacji klanowej, kobzy i szkoccy bohaterowie kulturowi - wszystko to pojawiło się w ciągu mniej więcej wieku, począwszy od roku 1725, w wyniku poczynań przedsiębiorców, szarlatanów, oszukujących samych siebie mistyków oraz naiwnych romantyków, mających zbyt dużo wolnego czasu, kiedy - nosząc kil ty - zaczęto sobie wyobrażać, że służy to podtrzymaniu związków z kulturową przeszłością (Trevor-Roper, 1983). Dzieje współczesnej olimpiady zainicjował baron de Coubertin, który poświęcił większość swego dorosłego życia owej idei, ponosząc wielkie wydatki bez pewności osiągnięcia celu, sądził bowiem, że ceremonie mogą wywrzeć korzystny wpływ na współczesne życie (MacAloon, 1981). Płomień olimpijski to jeden z najbardziej popularnych elementów współczesnych olimpiad; wprawdzie, teoretycznie rzecz biorąc, jest to symbol o genezie starożytnej, to jednak - za sprawą ideologii nazistowskiej - uroczystość zapalenia znicza włączono do zawodów olimpijskich w Berlinie w 1936 roku, zaś amerykański komitet olimpijski dodał do tego - sponsorowany przez biznes - zwyczaj obnoszenia ognia po całym kraju w charakterze akcji promocyjnej, mającej na celu pozyskiwanie środków (Słowikowski, 1991). Wszelako nie jest ważne, jakie są ich początki; olimpijski ogień, olimpiada, której symbol stanowi, szkocki kilt i kobza -dla tych, co jej słuchają - nabierają znaczenia ze względu na sposób, w jaki trafiają do odbiorcy. To zaś kwestia z zakresu komunikacji.

TEORIA KOMUNIKACJI A ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE RYTUAŁU

Uytuał określony został jako dobrowolne wykonanie odpowiednio uwzo-mwanego zachowania w celu symbolicznego oddziaływania na życie poważne lub uczestnictwa w nim. W niniejszym rozdziale zostaną wylenione niektóre zasady i implikacje, istotne dla zrozumienia owej definicji, teorii komunikacji. Pierwsza część rozdziału ma formę założenia, które znajdzie rozwinięcie we wniosku sformułowanym w 6.6, a mianowicie, że rytuał stanowi jedną z najsilniejszych form skuteczności komunikacji. W drugiej części rozdziału poddano analizie kolejne warstwy właściwości komunikacyjnych rytuału (np. działań symbolicznych, adresowanych do obiektów fizycznie nieobecnych itd.) w celu zrozumienia szczególnej siły komunikacji rytualnej.

6.1 RYTUAŁ JAKO FORMA KOMUNIKACJI

Wszystkie formy rytuału służą komunikacji. Rytuały zawsze są symbo-licznymi zachowaniami w sytuacjach społecznych, stąd też są one jak g< lyby podane do czytania. Bez względu na to, czym jeszcze może być i yiuał, pozostaje on zawsze również sposobem wypowiadania się (Le-ach, 1968).

Wprawdzie można zawęzić definicję rytuału, nie można jednak stwierdzić, że stanowi on formę zachowania pozbawioną rzeczywistego znaczenia. Na rytuał składają się ruchy ciała wykonywane w zgodzie z określonymi wzorami, w których zawiera się jakaś istota lub znaczenie, niezależne od wszystkiego, co fizycznie wyrażają ruchy ciała jako takie. Rytualne ruchy są znakami czegoś jeszcze, toteż cokol-