Obraz (598)

4. Szyk

(4c) Moi rodzice pracują w Warszawie.

Wypowiadający (4c) pragnie przestrzec odbiorcę przed przypisaniem pracy w Warszawie np. jemu samemu, por.

(4c’) Moi rodzice (a nie ja) pracują w Warszawie.

Możliwe jest też uwydatnienie tylko części tematu, ale wtedy konieczny jest dwustopniowy podział tematyczno-rematyczny wypowiedzenia.

Zamiast (4c) mówiący może powiedzieć:

(4d) Moi rodzice pracują w Warszawie. z akcentem logicznym na rodzice.

Tym samym przestrzega odbiorcę przed zrozumieniem, że mowa jest o innych jego krewnych lub powinowatych, por:

(4d’) Moi rodzice (a nie dziadkowie, kuzyni, teściowie itd.)

pracują w Warszawie.

Człon moi rodzice stanowi tu temat pierwszego rzędu, a w jego obrębie możemy wyodrębnić temat uwydatniony drugiego rzędu rodzice.

Intonacja (akcent zdaniowy) nie jest jedynym sposobem uwydatnienia tematu lub rematu w języku mówionym. Innym sposobem jest odpowiednie użycie partykuły TO. Partykuła ta nie zmienia w sposób zasadniczy składni zdania, lecz wskazuje na charakter podziału tematyczno-rematycznego. Wprowadzenie dodatkowego elementu powoduje, że możemy mówić nie o odrębnych wypowiedzeniach (będących realizacją tego samego zdania), lecz o odrębnych zdaniach.

Przykładem uwydatnienia tematu przez wstawienie partykuły TO jest zdanie:

Jan || to ma szczęście, (por. Jan ma szczęście.)

Rozdzieleniu tematu od rematu partykułą TO towarzyszy odpowiedni kontur intonacyjny: przed to następuje pauza (symbolizowana przez podwójną pionową linię), fraza poprzedzająca to (temat uwydatniony) ma intonację wznoszącą, a fraza rozpoczynająca się od to — wznosząco-opadającą, jak zaznaczono.

Z kolei przykładem uwydatnienia rematu przy pomocy partykuły TO jest zdanie:

To Jan || ma szczęście.

502