Obraz (648)

  11

3. Budowa zdania

  11

Formy rzeczowników w funkcji dopełnienia są wymagane przez czasownik lub przymiotnik w określonym przypadku, czasem za pośrednictwem przyimka.

W poprzednich przykładach formy w funkcji dopełnienia przybierały formy narzucane przez czasownik (książkę — forma biernika, piłą — narzęd-nika), w dwóch poniższych przykładach formy przypadkowe narzucane są za pośrednictwem przyimka:

Myślę o wakacjach.

Znam ludzi skłonnych do przeziębień.

W opisach tradycyjnych występuje podział dopełnień przyczasownikowych na:

—    bliższe, czyli wyrażone składnikiem, który po przekształceniu zdania może wystąpić w funkcji podmiotu;

—    dalsze, czyli wyrażone składnikiem, który w zdaniu nie wystąpi nigdy w pozycji podmiotu.

Na przykład w zdaniu:

Oglądam fotografię.

forma rzeczownika w bierniku jest dopełnieniem bliższym, ponieważ możliwe jest zdanie:

Fotografia jest oglądana przeze mnie.

Natomiast w zdaniu:

Przyglądam się fotografii.

forma fotografii jest dopełnieniem dalszym, ponieważ zdanie:

* Fotografia jest przyglądano się przeze mnie. jest niepoprawne.

Por. też IV.4.6.1.

3.2.4. Okolicznik

Okolicznik — nazwa jednostki języka występującej:

—    przy czasowniku — obligatoryjnie lub fakultatywnie;

—    przy przymiotniku, najczęściej fakultatywnie, chyba że ma on własności składniowe czasownika, do którego paradygmatu tradycyjnie jako forma imiesłowu należy.

452