Obraz (641)

3. Budowa zdania

wobec niezmiennej formy dopełniacza przy poprzednim typie przydawki: (jest) książka (m.) Gombrowicza,

(nie ma) książki (d.) Gombrowicza,

(przyglądam się) książce (c.) Gombrowicza,

(widzę) książkę (b.) Gombrowicza,

(interesuję się) książką (n.) Gombrowicza,

(myślę) o książce (msc.) Gombrowicza (d.).

Przykładami przydawek przyimkowych są wyrażenia przyimkowe z domu / po południu / na spacer w grupach: wyjście z domu / po południu / na spacer.

- - •.

Ze względu na typ funkcji, jaki składnik będący w zdaniu określeniem rzeczownika pełniłby przy czasowniku, od którego dany rzeczownik pochodzi, przydawka może być też między innymi opisywana jako:

—    dopełniająca — składnik jako podrzędnik czasownika lub przymiotnika byłby dopełnieniem;

—    okolicznościowa — składnik jako podrzędnik czasownika lub przymiotnika byłby okolicznikiem.

Przydawki dopełniające występują w wyrażeniach: kupowanie dzieciom, kierowanie zespołem, a przydawki okolicznościowe w wyrażeniach: kupowanie wieczorami, służba nocą.

Część przydawek dopełniaczowych lub przyimkowych to — według kryterium semantycznego — przydawki dopełniające lub okolicznościowe.

Na przykład: w grupach typu: kupowanie zabawek, rozmowa z nieznajomym— podrzędniki nazywane przydawką dopełniaczową i przyimko-wą są zarazem przykładami przydawek dopełniających, a w grupach typu: chodzenie po zakupy, wierność po grób— podrzędniki — przydawki przyimkowe to jednocześnie przykłady przydawek okolicznościowych.

Jednak — jak wspomnieliśmy wyżej — składniki analizowanych zdań pojedynczych opisujemy przede wszystkim według kryteriów formalnych. Kryterium sematyczne zaś stosujemy wyłącznie pomocniczo, kiedy danego składnika nie da się zaliczyć do żadnego z czterech podstawowych typów przydawek. Ponieważ przyznajemy prymat charakterystyce formalnej, nie pokazujemy szczegółowego opisu semantycznego przydawek przymiotnych, dopełniaczowych i rzeczownych jako właściwościowych, podmiotowych czy orzekających.

459