P1010213 (2)

XXXfV PRZEDMOWA DO »HERNANIEGO»

byl doskonałą okazją, ale oczywiście tylko okazją i p_r-tekstem do uzewnętrznienia się. Kiedy po Rewolucji Lipcowej wyłoni się nowa Francja, Francja rządzona przez bankierów, przez wielką finansjerę burżuazyjną pod auspicjami króla Ludwika Filipa, spór o romantyzm już nie zostanie wznowiony. Możemy więc powiedzieć że bitwa o Hemaniego była swego rodzaju wyładowaniem zastępczym: walczono przeciw autorytetowi, przeciw konwencji i rutynie, przeciw wszystkiemu, co miało za sobą zgodę czynników oficjalnych — w imię nowej myśli i nowej formy. Oklaskiwano bohatera za to, że powstał przeciw ustalonemu porządkowi i że władza królewska nie była dla niego święta. Ta walka literacka była więc zamaskowaną walką polityczną i tym się tłumaczy zarówno zapał, z jakim walczono, jak też silny oddźwięk, jaki ta walka znalazła w szerokich kołach, społeczeństwa francuskiego.

Przedmowa do »Hernaniego«. W marcu 1830 r.. w pełni walki o Hemaniego, wychodzi pierwsze książkowe wydanie tego dramatu, oparte na skróconym, przystosowanym do wymagań scenicznych tekście. Wydanie to zaopatruje autor w przedmowę, która jest znamienna jako wyraz jego poglądów politycznych i jego stanowiska wobec romantyzmu.

Uderza fakt, że Hugo nie oddziela sprawy sztuki od sprawy politycznej. Te same dążenia, te same tendencje kierują społeczeństwem i literaturą. Społeczeństwo uzyskało wolność polityczną dzięki Wielkiej Rewolucji. Pociąga to za sobą w konsekwencji zmianę w dziedzinie literatury. Nowym ludziom należy się nowa sztuka.

XXXV

WALKA O WOLNĄ SZTUKI?

Hugo podaje swoją definicją romantyzmu: romantyzm nie jest niczym innym, jak tylko liberalizmem w sztuce, przeniesieniem do dziedziny sztuki szerokiego spojrzenia na wszystkie zagadnienia, tolerancją dla wszystkich poczynań. Romantyzm jest nową, postępową sztuką, odzwierciedlającą poglądy postępowej elity 1'szerokich rzesz publiczności, której na imię jest „lud", która nie zna i nie uznaje reguł, pragnie zaś sztuki, kocha ją i chce w niej znaleźć wyraz swoich aspiracji.    HL

Nowa, wolna sztuka może być zrealizowana przez reformę wewnętrzną, przez zerwanie z wszelkimi regułami sztucznie ograniczającymi jej rozwój. Nie oznacza to jednak całkowitego nieskrępowania inwencji poetyckiej. Wolność nie może się przerodzić w anarchię — ani w polityce, ani w sztuce. Społeczeństwu i sztuce potrzebne są prawa.

Ale by nowa, wolna sztuka mogła się rozwinąć, potrzebne jest stworzenie po temu odpowiednich warunków. Hie będzie mogła się rozwinąć, jak długo istnieje cenzura krępująca wolne słowo w teatrze..

Hugo pisze na kilka miesięcy przed wybuchem rewolucji i jego żądanie swobodnego i nieskrępowanego wypowiadania się w sztuce jest protestem przeciw wzmagającemu się uciskowi policyjnemu, jakkolwiek Hugo zachowuje pozornie ton bardzo grzeczny w stosunku do rządu. Znamienne jest powołanie się na zdobycze polityczne Wielkiej Rewolucji: dla Hugo hasła jej pozostaną przez całe życie szczytowym osiągnięciem myśli wolnościowej; będzie walczył o ich realizację, przy czym interpretuje je w duchu mieszczańsko-postępo-