P1020594

,\>)rnmtvwng pwywidy

hontrkultura objęła intelektualną krytyką holiji /ki „(zoiganizo-wanego] systemu [kapitalistycznego]", zwłaszcza integralnie w nim zawarte nat to« i materializmu, indywidualnych osiągnięć i postępu technologicznego; jego nacisk na ustalony podział ról, granice i ograniczenia, zwłaszcza w sferze seksu i płci; jego waloryzację jałowych i przewidywalnych źródeł przyjemności lokowanych głównie w rodzinie ora/ preferowanie przez ten system interesów i zainteresowań pokolenia, które „wygiało wojnę” i było zdecydowane eksploatować zasoby Ziemi jako owoce zwycięstwa (oczywiście w Niemczech, we Włoszech i w Japonii historia wy gląda nieco inaczej).

Ten zmierzch zorganizowanego kapitalizmu i ekspansja kontr-kułtury stały się poważnym zagrożeniem dla starszych i bardziej ustabilizowanych ruchów ochrony przyrody - najpierw w USA, potem w Wielkiej Brytanii. W roku 1969 David Brower, zmuszony do rezygnacji ze stanowiska dyrektora administracyjnego w Sierra Club, założył nową, wyraźnie bardziej aktywistyczną organizację, której nadał stosowną nazwę „Przyjaciele Ziemi” (Friends of the Earth lub FoE). Organizacja ta miała ożywić politykę wobec środowiska aktywnością studenckiego ruchu protestacyjnego (Fearce 1991). W innych krajach narodowe organizacje powstawały jako autonomiczne grupy. Były one luźno powiązane pewnymi podzielanymi zasadami: szacunku dla biologicznej różnorodności, ochrony zasobów naturalnych i życia przyrodniczego, przeciwdziałania skażeniu środowiska i dążenia do zmian legislacyjnych (McCor-mick 1995). Biura powstały w San Francisco w roku 1969, w Paryżu i Londynie (1970) oraz w Szwecji (1971). Organizacje te nie tylko działały na rzecz szerszego i pełniejszego zestawu kwestii, lecz także przyswoiły sobie nowy styl wyrazu. W przeciwieństwie do hierarchicznego i konserwatywnego działania ruchu ochrony przyrody, te nowe grupy były egalitarystyczne, namiętne, ekspresyjne i artystyczne. Kierowały swoje kampanie przeciw praktykom społecznym uważanym za szkodliwe dla środowiska, nie dążyły natomiast do ochrony zagrożonych atrakcyjnych miejsc przyrodniczych ani gatunków (Szerszynski 1995; 8). W przeciwieństwie do bardziej tradycyjnych grup, które współpracowały z państwem, organizacja FoE angażowała społeczność (lub przynajmniej młodszą jego część) bardziej bezpośrednio, często z wykorzystaniem mediów, czego nauczyła się od młodego ruchu studenckiego.

Również Greenpeace powstał w reakcji na konserwatyzm, który nadal przenikał sporą część ruchu ochrony przyrody. Założony

------< ' mmm

w roku 1969 (por/ąikiiwo pod nazwą l)nn't Makr I Waw-1Lommu-lec l komitet przeciw wzniecaniu tal (po wybuihu jądrowym))) 1 celu organizowania protestów pimiw pióbom jądrowym, Greenpeace zaczął stosować akcje bezpośrednie noii-vwUrur jako muic-gię wymuszania zmian. Ignorując tradycyjne procedury państwa prawa i hardziej formalną praktykę lobbingu, Greenpeace inicjował kampanie przeciw próbom jądrowym, wywozowi toksycznych odpadów' do uboższych krajów i przeciw wielorybnictwn. Pracz następne dwie dekady działacze płynęli swoimi łodziami na miejsca prób jądrowych, przeszkadzali harpunniknm, organizowali bojkoty i masowe wiece, zapewniając spektakularne, dokładnie zaplano-wane wydarzenia medialne. W kwakierskiej tradycji dawania osobistego świadectwa złu Greenpeace dawał świadectwo chciwości wielkich Firm i destrukcyjnym praktykom państwa oraz propagował wyższą moralność ochrony zagrożonych gatunków i różnych łorm życia (Merchant 1992: 176).

Zobaczymy teraz, jak te ogólne procesy przeobrażania przyrody w środowisko przebiegały w Wielkiej Brytanii. Nie jest naszym celem przedstawienie całościowego obrazu, lecz chodzi nam raczej o zbadanie pewnych procesów, które doprowadziły do pojawienia się współczesnych kwestii środowiska. W szczególności wyeksponujemy zmienny styl politycznego zaangażowania organizacji pozarządowych, ich twórcze próby przekonftgurowania przyrody jako środowiska w wysoce niesympatyczne ramy instytucjonalne, wzrost zaangażowania Europy i mediów oraz symboliczny charakter poszczególnych wydarzeń i incydentów. To właśnie kombinacja tych procesów miała zapewnić potencjał ruchowi na rzecz środowiska, przyczynić się do wzrostu poczucia wspólnoty i do formalnego uznania w Wielkiej Brytanii dyskursu globalnego środowiska.

Narodziny brytyjskiego enwironmentalizmu

Symbolicznym wydarzeniem dla narodzin brytyjskiego dyskursu środowiskowego była katastrofa tankowca Torrey Canyon u brzegów Komwalii w roku 1967, co spowodowało zanieczyszczenie setek kilometrów wybrzeża. Wyciek ukazał z całym dramatyzmem łatwość, z jaką ekosystem kraju może ulec skażeniu przez siły domniemanego postępu, oraz zdumiewającą niezdolność ówczesnych rozwiązań w zakresie ochrony przyrody do uporania się z przypadkiem skażenia o tak międzynarodowych rozmiarach. Ilustrował to fakt, że