P1030040

Jeremy fyki_n

ludzie na świecie od pojawienia się gatunku homo sapiens 2-3 miliony lat temu*⁰.

W erze przemysłowej robotnicy są tak usidleni w rytmie maszyn że często opisują własne zmęczenie, jakby mówili o maszynie - narzekają, że są zużyci, albo że „nawalili". Wielu jest tak zintegrowanych z rytmem pracy skomputeryzowanej, że czując zmęczenie mówią o przeładowaniu lub zgaszeniu, albo wyłączeniu. Te eufemizmy odzwierciedlają stopień identyfikowania się robotników z tętn-pem narzucanym przez technologie komputerowe.

Psycholog Craig Bród, autor wielu prac o stresie wywoływanym przez skomputeryzowane środowisko, mówi, że wysokie tempo pracy zwiększa niecierpliwość robotników, która prowadzi do bezprecedensowego napięcia. W pracy biurowej pracownicy administraqi i usług przyzwyczaili się do kontaktów z komputerami i błyskawicznego dostępu do informacji. Powolne kontakty z innymi ludźmi stają się natomiast coraz bardziej nieznośne i są źródłem rosnącego napięcia. Bród podaje przykład urzędnika, którego „niecierpliwią rozmówcy zbyt długo tłumaczący swoją sprawę"¹⁴. Również komputer staje się źródłem stresu, gdyż coraz większa liczba zniecierpliwionych użytkowników domaga się coraz szybszej jego reakcji. Badania wykazały, że czas reakcji dłuższy niż 1,5 sekundy wywoływał stres i irytację użytkownika.

Komputerowy nadzór nad wydajnością pracy również powoduje I ogromną presję. Bród opisuje przykład jednego ze swoich pacjentów I 1 kasjerki w supermarkecie. Kiedy szef Alicji zainstalował elektro- I tuczne kasy komputerowe, były w nich także wbudowane liczniki I przesyłające na bieżąco do centralnego terminala dane o liczbie I artykułów sprzedanych na danym stanowisku. Alicja przestała roz-1 mawiać z klientami, gdyż to zwalnia tempo skanowania towarów I i mogłoby narazić ją na zwolnienie z pracy¹³.

W pewnej firmie usługowej w stanie Kansas komputer stale I zlicza rozmowy telefoniczne poszczególnych pracowników oraz in-1 formacje o przyjętych zamówieniach. Pewna zestresowana pracownica I ^{1 2}

wyjaśnia: „jeśli zadzwoni do mnie znajomy, który chce pogadać, musze go poganiać, bo to może się Ile skończyć"^{3 4}*.

Według raportu opublikowanego w 1987 r. przez Urząd Oceny Technologii, zatytułowanego „Elektroniczny inspektor", od 20 do 35% wszystkich pracowników biurowych w USA było pod nadzorem skomplikowanych systemów komputerowych. Raport ostrzega przed Orwellowską przyszłością „elektronicznego wyzysku", w której zatrudnieni wykonują nudną, rutynową pracę w szybkim tempie, stale | napięciu uważając na każdy szczegół, a nadzorcą nie jest człowiek, lecz wszystko widzący komputer-tyran¹⁷.

Decydującym czynnikiem produktywności zamiast muskułów stał się mózg, reakcja umysłowa zamiast fizycznej. Firmy wciąż eksperymentują z nowymi metodami optymalizacji interfejsu między pracownikiem i jego komputerem. Aby przyśpieszyć przetwarzanie danych, w niektórych systemach dane znikają z ekranu, jeśli pracownik nie zareaguje w ciągu 17 sekund. Badacze stwierdzili wzrost stresu związanego z oczekiwaniem na zniknięcie ekranu. „W 11, sekundzie pracownik zaczyna się pocić, potem szybciej uderza jego serce. W konsekwencji pojawia się ogromne zmęczenie"¹¹.

Nawet niewielkie zmiany w biurowej rutynie powodują wzrost napięcia u pracowników. Bród przytacza doświadczenia maszynistki Karen. Gdy używała jeszcze zwykłej maszyny do pisania, sygnałem przypominającym o przerwie w pracy było wyjęcie z maszyny zapisanej kartki. Obecnie siedzi przed komputerem i przetwarza nie kończący się strumień danych. Nie ma tu naturalnego punktu sygnalizującego koniec i przerwę. Bród stwierdził, że Karen przestała rozmawiać z innymi sekretarkami w biurze, bo wszystkie siedzą unieruchomione przed swoimi komputerami, stale mając coś do roboty. Od rana jest już zmęczona i zastanawia się, skąd weźmie energię do pracy przez resztę dnia¹⁹.

Nowe komputerowe technologie tak bardzo zwiększyły ilość informacji i tempo ich napływu, że miliony pracowników odczuwają umysłowe „przeładowanie" i „zgaszenie". Fizyczne zmęczenie spowodowane szybkim tempem dawniejszej gospodarki industrialnej

1

I Geoff Simons, Silicon Shock: The Menace of the Computer Inoasion, New York: Basil BlackweU, 1985 s. 165.

| craig Bród, Techno-Stress: The Humań Cost of the Computer Reootution, Reading, MA: Addison-Wesley Publications, 1984 s. 43.

2

•^w Tamże.

Cyt. wg Big Brother Is Counłing Your Key Strokes, „Science" 2.10.1987 s. 17.

3

Christopher Rawlence, ed., About Time, London: Jonathan Cape, 1985 s. 39.

4

| Bród, dz. cyt. s. 43.