DSC0007

Prehistoria ziem polskich

Jeśli za prehistorię Polski uważać okres od pojawienia się człowieka na obszarze obecnego państwa polskiego, to zaczęła się ona ok. pół miliona lat temu.

•    Periodyzacja

• Kryteria periodyzacji

Periodyzację pradziejów ziem polskich dokonano w oparciu o:

•    kryterium surowcowe - zaproponowane przez. Christiana Jiirgensena Thomsena, w oparciu o nie wyróżnia się/trzy epoki: kamienia, brązu i żelaza,/

•    kryterium zdobywania pożywienia - w oparciu o nie wyróżnia się okres gospodarki przyswajającej (zbieracko-łowiecko-rybackiej) i gospodarki wytwórczej (rolniczo-hodowlanej),

⁰ dodatkowe kryterium surowcowe (np. pojawienie się ceramiki, miedzi jako materiału),kryterium związane ze zmianami środowiska naturalnego (koniec ep lodowej).

• kryterium biorące za podstawę ważne wydarzenia znane z historii pisanej (dotyczy tylko okresów protohistorycznych), m kryterium oparte na ewolucji biologicznej człowieka - na nim częściowo oparty jest podział paleolitu.

Chronologia    ⁷⁰    --

Periodyzacja pradziejów ziem polskich przedstawia się następująco: • Epoka kamica    ($0D    . |

>-400 tys.rat ti

HE385,

-Qd_alŁjpO-*qo tys.Tat temu (pojawienie się człowieka wytwarzającego narzędzia) do 10 tys. lat temu (koniec epoki lodowej, pocz

-okres starszy

holocenu)    .    - *    * .

- paleolit dolny - od pojawienia sie Homo erectus. t$r (AmCjOICU W vWJLU<

AwcucA.    t ęoo - WO

paleolit środkowy - rozpoczyna się od pojawienia neandertalczyk^ (początek trudny do ustalenia), lfOQ~ l{O

od ok. 40 tys. lat temu, rozpoczyna się z pojawieniem człowieka współczesnego (Homo sapiens sapiens), t(0 Wi " 9 'W*

e od^{1 J} ‘

-paleolit górny    _ _ ...    _    __    _____________

-paleolit schyłkowy - od okT tys. fattemu, związany ze zjawiskiem ponownego wkroczenia osadnictwa zajmującego uwalniane ttd lądolodifstrefy Niżu Europejskiego,    ^    ~j$jo A O ty) -

fC-okres środkowyHmezolitj- od ok. 10 tys. lat temu do olf. 4000-3500 p.n.e.; już od ok. 5400 p.n.e. ta formacja gospodarczo-społeczna współegzystowała

neolityczną,    -IŻpfw5--

y( -okres młodsz^J[neolitWod ok. 5400 do lawrp.n.e^ od pojawienia się pierwszych rolników wczesny    v

środkowy    [ZłOO/lWO)

późny (eneolit) - od ok. 3700-lsęgb.n.e.. ^wiązany z pojawieniem się wyrobów miedzianych

ę -Epoka brązu - od ok. *800 dp ofo    .a-jt-T0    — -----

okres wczesny (iJiylS&^GyJOp.n.e. uoo-k^s&o okres starszy (II)- #0-ia0Op.n_je. okres środkowy (III) firo-l^OO p.n.e. okres młodszy (IV) lmK) ^)0 p.n.e. okres późny (V)fl00-^50 p.n.e.

• -Epoka żelaza - od połowy VII w. p.n.e.

okres halsztacki - od połowy W w. p.n.e. do 400 p.n.e.

okres lateński albo przedrzymski - od ok.N/w. p.n.e. do początku Iw. n.e.

okres rzymski (wpływów rzymskich) - od \ w. n.e. do ok. roku^Bohyłoli Cesarstwa ^gymskiege)4Lu.h/)|^^v€

okres wędrówek ludbw - od końca JS/w. (najazd Hunów) do końca VH w. (stabilizacja osadnictwa słowiańskiego we wczesnym średniowieczu)(2].

•    Paleolit

#    Paleolit dolny

Pierwsze na ziemiach polskich ślady wczesnego człowieka (gatunek Homo erectus) odkryto w Kończycach Wielkich w powiecie cieszyńskim, w województw śląskim (sprzed ok. 800 tys. lat), na Dolnym Śląsku w okolicy Trzebnicy oraz w Rusku koło Strzegomia. Homo erectus przywędrował z Afryki do południowa zachodniej Europy już 1,2 miliona lat temu, a najwcześniejsze znaleziska w środkowej Europie (m. in. na Ukrainie zakarpackiej) datowane są począwszy od ■ 800 tys. lat temu. Narzędzia kamienne z Trzebnicy (choppery i należące do tradycji mikrolitycznej[3]) pochodzą przypuszczalnie sprzed ok. 500 tys. lat z okr interstadiału ferdynandowskiego, z kolei te z Ruska - sprzed ok. 440-370 tys. lat z czasów interglacjału mazowieckiego, jako że zasiedlenie ziem polskich pr Homo erectus uzależnione było od periodycznych ociepleń. Znalezione na lokacji w Trzebnicy kości ssaków kopytnych i ości ryb świadczą o mięsożemości t gatunku człowieka.

W okresie rozwoju Homo erectus Europa była podzielona na część zachodnią i południową, gdzie dominowały pięściaki aszelskie oraz część środkową i wschodnią, gdzie dominowały narzędzia odłupkowe. Ziemie dzisiejszej Polski należą do tej ostatniej strefy[4].

• [edytuj jjPa I eol i t środkowy ^

Homo neanderthalensis powstał na gruncie europejskim z form przejściowych, tzw. preneandertalskich (Homo antecessor i Homo heidelbergensis są wymieniane w tym kontekście), wywodzących się z Homo erectus. Proces ten miał miejsce w okresie od ok. 650 tys. do 250 tys. lat temu lub później.

Nie ziemiach polskich nie odkryto dotychczas szczątków kostnych człowieka neandertalskiego, jednak zachowała się pewna ilość reliktów materialnych. Sprzed ok. 220 tys. lat pochodzi kilkadziesiąt narzędzi kamiennych i pozostałości ogniska odkrytych w Raciborzu-Studziennej na Górnym Śląsku, przypominających wyroby odłupkowe ze stanowisk aszelskich. Podobne wyroby znaleziono w dzielnicy Krakowa Krowodrzy. Ze Śląska pochodzą też pięścią kultury aszelskiej sprzed 200-180 tys. Iat[5}.    \

Na czas sprzed 190-140 tys. lat temu datuje się znaleziska odkryte w Piekarach pod Krakowem. Zachowane tam wyroby krzemienne są prawdopodobnie najstarszym przykładem rozwoju zaawansowanych technologii wiórowych w środkowym paleolicie. Przypominają one o kilkadziesiąt tysięcy lat późniejsze wyroby człowieka współczesnego.

Z okresu 130-110 tys. lat temu pochodzą ślady obozowiska znalezione przy ul. Królowej Jadwigi w Krakowie, które zawierało palenisko uważane za piec do wędzenia mięsa dla zakonserwowania zasobów żywności. Homo neanderthalensis posiadał poświadczone znaleziskami umiejętności zbiorowego polowani duże ssaki europejskiego plejstocenu.