tpn 1 22484101

.1. GRZYBOWSKI I ST. WETGNER: PŁODY KOPALNE ZIEM POLSKICH 129

Ślady nafty okazują się również w Sędzinie i Biskupicach w pow. Nieszawskim na Kujawach.

Wosk ziemny (Ozokeryt).

Polska jest jedynym dotychczas krajem w Europie, produkującym wosk ziemny, i z tego względu należy mu się na tem miejscu obszerniejsza wzmianka. Ze względu na genezę tego minerału, na ścisły jego i istoty jego związek z naftą, traktujemy go na tem miejscu.

Czysty wosk ziemny przedstawia normalnie masę mniej lub więcej plastyczną, barwy brunatnej z odcieniem zielonawym. Odmiany twardsze, kruche, niekiedy marmurkowe, o tle ciemnem z ja-sno-żółtemi plamami, lub włókniste, o barwie żółtej są rzadsze. Pod względem chemicznym ozokeryt przedstawia mieszaninę węglowodorów stałych z grupy parafin. Stały stan skupienia posiadają węglowodory, mające wzwyż od 17 atomów węgla w drobinie, a więc począwszy od C₁₇H₈₆. Normalny skład ozokerytu okazuje 84'94°/₀ C, 14'87°/₀ H, co odpowiada formule C_8; H₇₆. Od obecności w ozokerycie węglowodorów o niższej, względnie wyższej zawartości węgla w drobinie zależą też jego fizyczne właściwości, jak topliwość, twardość itd.

Obok węglowodorów z grupy parafin, które stanowią główną masę ozokerytu, znajdują się w nim w mniejszych ilościach także stałe olefiny o budowie CnH₂n i związki aromatyczne, tudzież żywiczne substancye, zabarwiające ozokeryt, których budowę określono formułą C₄₈ H₈₂ N₂ O.

Pozatem zawiera wosk w drobnych ilościach olej skalny i gazy.

Ciężar gatunkowy wosku waha się w granicach między 0 9 a 097. Punkt topliwości zależy od twardości i od przymieszek płynnych węglowodorów i waha się między 60—100°, średnio wynosi on 68—82°.

W drobnych ilościach lub jako ślady występuje ozokeryt w licznych miejscowościach w Karpatach, towarzysząc zawsze olejowi skalnemu. Większe jego złoża znane są dotychczas z niewielu miejscowości: w Drohobyckim powiecie Borysław z Wolanką i Truska-wiec, w Nadwórniańskim: Dźwiniacz, Starunia i Mołotków są dotychczas jedynemi miejscowościami, w których rozwinęło się górnictwo woskowe.

Najlepiej poznane złoże Borysławskie wskazuje, że wosk występuje w żyłach, przecinających zazwyczaj dość stromo, pod kątem 50—78° pokłady mioceńskie i oligoceńskie. W Borysławiu znane są dwa systemy żył. Jedne biegną w kierunku warstw karpackich mniej

Encyklopedya polska I. 9