tpn 1 22482701

J. GRZYBOWSKI I ST. WEIGNEJtC PŁODY KOPALNE ZIEM POLSKICH 115

się od niego boczna odnoga, biegnąca doliną Odry ku północnemu zachodowi. Wzdłuż tego uskoku zostały obsunięte warstwy tej części kotliny, tak że po zachodniej stronie uskoku występują tylko warstwy najstarsze, po wschodniej młodsze. W ten sposób oddzielił uskok orłowski od głównej kotliny t. zw. zachodnią kotlinę brzeżną. Cała pozostała część wschodnia zagłębia podzielona jest znów na dwie części siodłowatem wypiętrzeniem, ciągnącem się w kierunku z PnZ. ku PdW. od Zabrza przez Królewską Hutę do Sosnowca. Siodło to, rozdzielone na 4 kopulaste wyniesienia, występujące koło Zabrza, Królewskiej Huty, Huty Laury i Sosnowca, obniża się następnie znacznie, znika i pojawia się dopiero w Zalasie i Głóchówkach na południe od Tenczynka. To siodło główne oddziela od głównej kotliny t. zw. brzeżną kotlinę północną, noszącą na Śląsku nazwę kotliny bytomskiej, w Królestwie kotliny Dąbrowy Górniczej. Siodło główne i północna kotlina brzeżna są głównemi ogniskami górnictwa węglowego Śląska i Królestwa, opartego przeważnie na potężnych pokładach warstw siodłowych.

Drugie podobne siodło, lecz o wiele mniejsze przechodzi od Jastrzębia i Mszany (płn. od Włodzisławia) w kierunku południowo-wschodnim aż do okolicy Dziedzic. Siodło to oddziela od kotliny głównej południową brzeżną kotlinę Karwiny. Część kotliny głównej, leżąca między kotlinami brzeżnemi a uskokiem orłowskim, zajęta jest głównie przez warstwy najmłodsze, zapadające ku jej środkowi. Ku wschodowi kotlina główna łączy się na pewnej przestrzeni (koło Jaworzna i Zalasu) z kotliną brzeżną i staje się niesymetryczną: środek jej zbliża się ku brzegowi północnemu, wskutek czego skrzydło północne staje się bardziej pochylone, południowe zaś łagodne i płaskie. Wschodni brzeg kotliny nie jest jeszcze poznany: leży on prawdopodobnie daleko ku południowemu wschodowi, W tym też kierunku zakładane są obecnie wiercenia poszukiwawcze.

Pod względem petrograficznym wykazuje zagłębie krako-wsko-śląskie wielką jednostajność. Składają je głównie ogromnej miąższości kompleksy piaskowców, łupków ilastych i pokładów węgla. Stosunek tych trzech składników do siebie jest różny, zależnie od poziomu stratygraficznego. Warstwy podsiodłowe składają się głównie z jasnych piaskowców z łupkami ilastymi i niewielką ilością pokładów węgla. W warstwach siodłowych występuje przeważnie jasny piaskowiec, a zawartość pokładów węgla w nich jest bardzo wielka. Warstwy nadsiodłowe mają węgla nieco mniej, choć więcej od pod-siodłowych, a łupki ilaste odgrywają w nich pierwszorzędną rolę. Zawartość węgla i stosunek jego do warstw między węglowych zależy więc, jak widzimy, od poziomu stratygraficznego. W warstwach nad-siodłowych na 2700 m. ogólnej miąższości, przypada 162 m. (tj. 6°/₀)