tpn 1 22484701

J. GRZYBOWSKI 1 ST. WEIGNER: PŁODY KOPALNE ZIEM POLSKICH 135

nazwę soli zielonej. Odmiana ta występuje w dolnym warstwowanym utworze tylko podrzędnie, spotyka się głównie w utworze bryłowym, gdzie tworzy nieregularnie rozrzucone masy, zmiennej wielkości, nieraz dochodzące do znacznych rozmiarów, bo 40.000 m³. Ił bryłowego utworu jest przesiąknięty cały solą, zawiera także sól w odosobnionych ziarnach i bryłkach — a wtedy nosi górniczą nazwę »Zuber«.

Jako sól pokarmową produkuje kopalnia wielicka głównie sól szybikową. Sól zielona, a zwłaszcza spiżowa używane są prawie wyłącznie do użytku przemysłowego i jako sól bydlęca. Nowsze obliczenia zapasów soli kamiennej, zawartej w odkrytych przez kopalnię obszarach przyjmują około 600.000 t. soli zielonej, 400.000 t. szybikowej i 20,000.000 spiżowej. Zapasy więc soli pokarmowej w. Wieliczce nie są już zbyt wielkie, podczas udy sól przemysłowa wystarczyć może jeszcze na setki lat (przy zapotrzebowaniu rocznem około 50.000 t.).

Historya wielickiej kopalni sięga do połowy dwunastego wieku. Spotykamy bowiem wzmianki o kopalniach w Wieliczce w nadaniach królewskich klasztorom Benedyktynów w Tyńcu, Cystersów i in. z lat 1105 i 1136. Później musiały kopalnie wielickie podupaść w czasie najazdów tatarskich, a odnowione zostały przez górników węgierskich, sprowadzonych około r. 1248 przez Bolesława Wstydliwego i Kingę. Odtąd kopalnie wielickie, otaczane opieką królów, popierane przywilejami i ustawami rozwijały się stale, a rozwój ten doznawał przerw jedynie przez czasowe oddawanie kopalń w dzierżawę ludziom niefachowym, prowadzącym rabunkową gospodarkę. Powtórny upadek kopalni nastąpił z końcem 17-go i początkiem 18-go wieku, podczas zamieszek i wojen, które kraj trapiły. Podźwi-gnięta za Augustów II. i III. i prowadzona przez saskich górników, rozwijała się dalej żupa wielicka już bez przerw. Za Wielkiego Ks. Warszawskiego była kopalnia wielicka wspólną własnością Księstwa i rządu Austryackiego, a produkcya jej wynosiła wtedy 1,700.000 cetn. Obecna produkcya wynosi około 1 miliona cetn.

Drugą kopalnią produkującą sól kamienną jest Bochnia. Kopalnia ta, której początek sięga odleglejszej może przeszłości, niż początek kopalni wielickiej, ma dziś znaczenie o wiele mniejsze. Jak z przytoczonych poniżej cyfr widać, produkcya kopalni bocheńskiej nie wynosi nawet ^x/₄ produkcyi Wieliczki, a zaledwie 16'3°/₀ całej produkcyi soli kamiennej w Galicyi. W Bochni wydobywany jest jeden tylko rodzaj soli, analogiczny do soli szybikowej w Wheliczce. Utwór solo-nośny w Bochni składa się z iłów^r, przesiąkniętych solą i zawierających nieraz żyłki soli, anhydrytu i gipsu. Warstwy tych trzech skła-