tpn 1 22480001

LUDOMIR SAWICKI! HYDROGRAFIA ZIEM POLSKICH 283

Prutu i Dniestru znajdują się w Karpatach, a górna część Dniepru przebiega nizinne i błotniste Polesie.

§ 50. Kształt dorzecza. Trzy główne właściwości piętnują rzeki zlewiska czarnomorskiego. Główne pnie rzek biegną blisko siebie prawie równolegle i prosto, tak, że kształt ich dorzecza jest podłu-gowaty i bardzo wąski, odznacza się więc brakiem większych bocznych dopływów.

Prut    Dniestr Boh    Dniepr

Długość 592    1.372    773    2.146 km

Dorzecze 26.756 76.860 67.920 518.547 km².

Gdy stosunek między długością i powierzchnią systemów rzecznych wynosi w zlewisku bałtyckiem przeciętnie 1:100—1:180, to w zlewisku otzarnomorskiem (z wyjątkiem Dniepru) ten sam stosunek wynosi 1:45—1:80. Dniepr, wschodnia granica dawnych ziem polskich, stanowi tu wyjątek: rozłożył się szeroko między wyżyną centralnej Rosyi i wyżyną małoruską nad Dońccm z jednej, a Polesiem i wyżyną ukraińską z drugiej strony. Z obu stron przyjmuje potężne dopływy: przedewszystkiem Berezynę (530 km) z Pojezierza, Prypeć (608 km) z Polesia ze Styrem (395 km), Moryniem (613 km) i Słuczem (453 km), Roś i Ingulec z Ukrainy z prawego, a Soż i Desnę z wyżyny centralnej z lewego brzegu. Przeciwnie Boh, Dniestr i Prut w biegu przez płytę Czarnomorską nie otrzymują wcale dopływów większych. Jedynie Dniestr zbliża się o tyle w rozwoju swoim do rozwoju Dniestru, ze zbiera w górnym biegu większe dopływy z płyty Podolskiej i z Karpat. Zobaczymy doniosły wpływ tych stosunków na przepływ wód (§ 52).

§ 51. Stosunki spadku. Progi. Drugą właściwością morfologiczną rzek zlewiska czarnomorskiego jest okoliczność, źe nie mają jeszcze spadku zupełnie wyrównanego. Wcinając się w granit płyty ■Czarnomorskiej, skutkiem obniżenia względnego poziomu morza Czarnego, rzeki nie zdołały jeszcze przezwyciężyć całkiem znacznej odporności materyału granitowego: świadkami tegoż są załomy spadków i progi, które są znamienne dla wszystkich rzek zlewiska czarnomorskiego. Prut ma poza Bukowiną przeciętny spadek 0T76⁰ ₀₀, ale między Bivolari i Ungheni l'443°/₀₀ na przestrzeni 120 km. Dniestr tworzy pod Jampolem i Kładkami progi dla żeglugi bardzo niebezpieczne. Najsłynniejszymi atol) są progi Dnieprowe między Jekate-rynosławiem i Aleksandrowskiem; spadek rzeki wynosi tu na przestrzeni 6644 km 33-5 m, co czyni 0-5%₀. Znajduje się tu 9 progów, tak niebezpiecznych dla żeglugi, że nie udało się dotychczas mimo