tpn 1 22480601

ludomie Sawicki: hydrografia ziem polskich 289

Odpowiada takiemu tłómaczeniu ich kierunek odśrodkowy, biegnący na Pomorzu ku południowi, na Litwie już ku południowemu wschodowi.

Jeziora moreny gruntowej nie mają wybitnego kierunku, są zaokrąglone, mają brzegi nieregularne o licznych zatokach. Dno ich rozpada się na kilka wanienek, przegrodzonych wałami podwodnymi a czasem i wyspami. Powstały one przez nieregularną akumulacyę pod i przed lodowcem północnym.

Bardzo ważną choć niezbadaną właściwością jezior bałtyckich jest ich stosunek do wody gruntowej, szczególnie tam doniosłego znaczenia, gdzie wogóle niema odpływu nadziemnego (§ 7). Jedne zasilają wodę gruntową, drugie żywią się nią; w niektórych zmieniają się obie funkcye po kolei stosownie do pory roku i opadów. Obliczenie, jakie Braun przeprowadził dla jeziora Okuli jest — co prawda— bardzo problematyczne (roczny dopływ z wód gruntowych 100.000 m⁸ = 7fi odpływu z deszczów), ale może służyć jako wskazówka dla doniosłości tych stosunków'.

Badania jezior bałtyckich pod względem stosunków' fizyografi-cznych są już daleko posunięte: brak tu miejsca, by z nich zdać sprawę. Jeziora te są też ważne jako czynnik klimatyczny, łagodzący wahania ciepłoty i opadów i napajający powietrze wilgocią. Odgrywają one dalej ważną rolę jako drogi komunikacyjne i jako źródła energii: przez nie przechodzą kanały, nad ich odpływem leżą młyny i zakłady elektryczne. I dla hodowli ryb posiadają te jeziora niepospolite znaczenie.

§ 64. Jeziora nadbrzeżne. Nad wybrzeżami polskiemi leżą niektóre jeziora lagunowe dziś już całkiem wydmami od morza odcięte. Są to po części szczątki starej doliny pomorskiej (§ 23), zanurzonej i znów od morza odciętej (jeziora Jamundzkie, Bukowskie, Gardzkie, Łebsko i inne). Zalewy Świeży i kuroński są formami analogicznemi i ulegną z czasem podobnemu losowi. O tych jeziorach nadbrzeżnych bałtyckich, jak również o formach tu przynależnych nad morzem Czarnem (limany) będzie mowa w rozdziale o wybrzeżach polskich.

Encyklopedia polBka. 19