tpn 1 22484401

326 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

gdzie ich woda rozlewa się po równinie, rośnie gromadnie olsza czarna i wytwarza ciemno-zielone,, od posępnego tła sosnowych borów żywo odbijające olszyny. Nie mniejszemu przeobrażeniu ulegają bory przez zmianę gleby. Na piaskach gliniastych ukazują się odrazu brzoza i dąb długoszypułkowy, gleba leśna porasta leszczyną, maliną, róźnemi jeżynami, co wszystko razem daje bór mięszany. Na glebie gliniastej, suchej występuje grab, tworząc niekiedy zarosty samodzielne, t. zw. grabiny, na mokrej występuje w podobny sposób świerk (na Białorusi i Litwie nazywany jodłą, jelą) i daje świer-czyny. Zdarzają się też na takiej glebie osika, jesion i lipa drobno-listna, a taki mieszany, gęsty podszyty bór bywa nazywany knieją. Najdziksze, moczarami bronione i niedostępno części kniei bywają nazywane ostępami, a na Litwie matecznikami. Wielkie obszary pierwotnych, przez kulturę niezmienionych i niezamieszkałych lasów dają puszcze.

Znacznie odmiennym jest skład lasów naszych po wyniosłościach, mianowicie na pojezierzach bałtyckich, na Śląsko - Polskiej wyżynie, na całym północnym brzegu Czarnomorskiego płaskowyżu i na podgórzu Karpackiem. Ubywa tutaj wogóle sosny, ukazują się natomiast nowe składniki flory, przedewszystkiem buk i jodła, oprócz tego dąb krótkoszypułkowy, lipa wielkobstna, wiąz, brzoza, jawor i klon, Cis i modrzew niegdyś jak się zdaje po płaskowzgórzach pospolite, były na takie tępienie narażone (cis na łuki i jako trucizna, modrzew na budowle), iż obecnie nic z nich nie zostało. Wogóle więc przybywa po wyniosłościach drzew liściastych w takiej ilości, ze biorą one nad szpilkowymi przewagę, a bory ustępują miejsca lasom i gajom. Z wymienionych powyżej gatunków tylko buk, grab i świerk występują gromadnie i dają czyste drzewostany, mianowicie buczyny, grabiny i świerczyny. Inne rosną rozrzucone po całym lesie, a szczególniej po ich brzegach.

Właściwym przeobrażeniom ulegają lasy u granic stepowej krainy. Nikną tam przedewszystkiem drzewa szyszkowe — zupełny ich brak, a więc czyste zarosty liściaste, znamionują właśnie krainę stepową. Ale i nasze drzewa liściaste nikną tam stopniowo, pozostają z nich tylko dęby i graby. Dąb krótkoszypułkowy i południowa jego odmiana, d. omszony, wytwarzają na wschodnio-południowej granicy czyste skupienie, t. zw. dąbrowy i w postaci odosobnionych gajów wysuwają się na stepy, nadając pasowi granicznemu wejrzenie okolicy parkowej (Parklandschaft). Ale wypełniają one (pospołu z wiązem, brzostem, klonem, lipą wielkohstną i czeresznią) oprócz tego jary i parowy (baj raki) i z rzekami ste-poweini zapuszczają się o wiele dalej ku południowi, bo z Dniestrem