tpn 1 22482801

116 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

na pokłady węgla, w siodłowych na 240 m. miąższości — 30 m. (12^-4%), a w podsiodłowych na 4070 m. ogólnej miąższości — 107 m. (2^-6°/o)- Zmienia się jednak ten stosunek także w kierunku horyzontalnym, na ogół bowiem wraz z ogólnem zmniejszaniem się miąższości warstw węglonośnych w kierunku północnym i wschodnim, zmniejsza się i ilość węgla.

Jakość węgla, jego skład chemiczny i wartość techniczna jest w zagłębiu krakowsko-śląskiem bardzo zmienna. Przeważnie jest nasz węgiel czysty t. j. nie zawiera wiele popiołu (zwykle nie więcej nad 5°/₀). Zawartość pierwiastku węgla wynosi zwykle 70—B0°/₀, wodoru 4-7—5'5%, azotu i tlenu razem przeciętnie 8—12°/₀. Na ogół jest węgiel naszego zagłębia chudy, niezbyt nadający się do koksowania, zwłaszcza w północnych i wschodnich częściach zagłębia. Następująca tabelka podaje kilka analiz węgla naszego zagłębia. Widać z niej, że ilość pierwiastku węgla, a z nią i jego wartość kaloryczna zmniejsza się ku wschodowi i północy.

			c 0/ /O	H 0/ 10	O %	N 0/ i 0	o,.s' J	Popiół °/ 10	War tość kalor.
Węgiel	Z	Mor. Ostrawy . . .	75-11	4-19	1017	1-14	215	7-24	6930
	z	Karwiny.....	7419		1064	0-89	3-23	6-71	6885
»	z	Huty Królewskiej	73-36	4-32	10-22	1-10	5-56	5-44	6804
»	z	Mysłowic.....	6615	3-75	12-57	1-35	10 01	5-87	5977
	z	Tenczynka ....	6317	411	13-66	109	14-24	373	5739

Górnictwo węglowe w zagłębiu krakowsko-śląskiem ma za sobą, historyę przeszło stuletnią. Rozwijało się ono począwszy od końca XVIII w. powoli a stale, lecz nieco różnie w różnych częściach zagłębia, zależnie od granic politycznych, dzielących to zagłębie. Chcąc rzucić okiem na rozwój górnictwa węglowego, trzeba traktować oddzielnie 3 części naszego zagłębia w 3 prowincyach: na Śląsku, w Królestwie Polskiem i w Galicyi.

Najwcześniej i najszybciej rozwijał się przemysł węglowy na Śląsku. Tu rozpoczęło się już w połowie 18 w. wydobywanie węgla kamiennego z początku odkrywkami, potem kopalniami. Właściwe podwaliny pod rozwój śląskiego górnictwa położył hr. Reden, powołany w r. 1778 na dyrektora górnictwa śląskiego. Powstało wtedy kilka wielkich kopalń, czynnych po dzień dzisiejszy, jak w r. 1791. kopalnia Królewska, w r. 1798 kop. Królowej Ludwiki koło Zabrza. Dzięki usiłowaniom Redena rozwijało się górnictwo śląskie stale choć powoli: od produkcyi 78.000 ton (pruskich) w r. 1791; wzrosła wy-