tpn 1 22488601

174 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

sferycznych. Zwracam np. uwagę na zmienny z biegiem okresów stosunek opadów letnich do zimowych.

Na takich to spostrzeżeniach oparte doświadczenia stawiają jako kardynalny wymóg wszystkich prac klimatologicznych synchronizm okresu obserwacyjnego, bo tylko pochodzenie spostrzeżeń ze współczesnego okresu umożliwia porównanie wyników, czyli dat klimatycznych. Takie podstawy klimatologii zakładają co prawda równoległość zmian, czyli wahań klimatycznych, jeśli nie na całej ziemi, to przynajmniej na wielkich obszarach. Założenie to nie wytrzymuje niestety krytyki. Problem ten zostanie poruszony w krótkości w końcowym ustępie o wahaniach klimatycznych. Wobec nierównoległości wahań klimatycznych występuje jako drugi wymóg tych studyów długoletniość okresu spostrzeżeń. Wymogi co da długości okresu nie dadzą się niestety określić, a priori, bo zależą one od zmienności temperatury lub innego czynnika klimatycznego. Na przykładzie Warszawy obliczymy stopień dokładności średnich temperatury, osiągniętych z okresów różnej długości. Do tego celu służy wzór Fechnera.

_TIT 11955 X średnia zmienność

W— --,7-------

\'2n — 1

We wzorze tym n oznacza lata obserwacyi, W szukany błąd prawdopodobnej średniej.

Średnia 40-letnia (1841—80) zmienność temperatury w Warszawie wynosi dla stycznia + 2'58°, dla lipca jest znacznie mniejszą i wynosi 1’21°. Wartości te, wstawione we wzór Fechnera, dają następujące wyniki:

Błąd prawdopodobny 10-letniej średn. temp. 1= + 1'03° VII = + 0‘42° » » 20 » » » 1= + 0-71° VII = + 0 29⁰

» » 40 » ’ » » 1= + 0-49° VII = ±0-20°

Aby otrzymać na 0T° pewne średnie stycznia Warszawy, należałoby użyć około 1000 lat spostrzeżeń, dla lipca jeszcze zwyż 160 lat.

Wyniki te są dostateczną przestrogą dla wszystkich prac klimatologicznych, wskazują pożytek użycia dłuższych szeregów obserwacyjnych, ale zupełną bezcelowość użycia najdłuższych, którymi wogóle rozporządzać możemy. Długość okresu musi być przystosowaną do miejscowych warunków i historyi rozwoju lokalnej sieci. Te motywy były też dyrektywą we wszystkich wielkich monografiach klimatologicznych. W pracach, obejmujących Niemcy, użyto przeważnie 40-letniego okresu (1851—90), w głównej pracy nad tern-