tpn 1 22487101

450 GEOGRAFIA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

Właściwa nizina Warciańska rozpoczyna się przy Kolo, 92 m., skąd Warta płynie obszerną, równą, nieco moczarowatą niziną prosto ku zachodowi, aż po Szrem, skąd skręca ku północy i przedarłszy się w kierunku ukośnym przez Wielkopolskie pojezierza, dobiega do Noteci, z którą łączy się przy Santoku. Ale na wschód od Szremu, a zatem w przedłużeniu Warty, poczyna się obszerna Obrzańska nizina, obumarły człon dawnej Prawisły, zajmująca na znacznej przestrzeni prawy brzeg Odry. Odwadnia ją po części tylko Obra (dopływ Warty), ale jest ta dolina tak zabagniona, że Obra pierwotnie w jej błotach ginęła. Została ta cała nizina dopiero w drugiej połowie minionego stulecia dwoma kanałami odwodniona i na użytek rolników oddana. Od południa jest Obrzańska nizina (niewyraźnem i słabo rozwiniętem) Szremsko-Krotoszyńskiem płaskowzgórzem ograniczona, które biegnąc na Ostrów, Kalisz i Sieradz, w Sląsko-Polską wyżynę przechodzi.

Po południowej stronie tego płaskowzgórza rozpostarła się zaś nizina Barycka, odwodniona rzeką Baryczem, który jest dopływem Odry, ale w górnej swej części płynie, jako Zgniły Barycz, ku wschodowi i część swych wód Prośnie oddaje. Świadczy to o niezwykle równym poziomie tej niziny. Odznacza się ona silnein zaba-gnieniem i niezwykłem bogactwem drobnych jezior (naliczyliśmy ich na mapie w rozm. 1:750.000 nie mniej, jak 155).

Nizina Braniborska. Rozpostarła się po lewej stronie Odry, dobiega do samej dolnej Laby, zajmuje głównie Marchię Braniborską, a wyróżnia się następującemi właściwościami: a) nadzwyczaj niskim poziomem, b) należy ona cała do dorzecza Laby, bo z większych jej rzek ani jedna do Odry nie uchodzi, c) była też Odra pierwotnie od wód braniborskich tak odcięta, że dla ułatwienia komunikacyi przy pomocy dwóch kanałów z niemi połączoną być musiała (kanał Finow-ski łączy Odrę z Habolą, zaś k. Fryderyka W ilhelma ze Szprową), d) posiada Braniborz pięć wielkich i kilka mniejszych jezior nizinnych.

Zachodnie, południowe i wschodnie wybrzeża Bałtyku są zajęte przez szereg wyniosłości, wytworzonych jako zwały lodowcowe (moreny) w okresie lodowcowym. Wypełniają one cały półwysep Duński, a skręciwszy od jego podstawy ku wschodowi, biegną bez przerwy aż po zatokę Fińską. Rzeki Trawa, Odra, Wisła, Niemen i Dźwina zachodnia przerywają ten grzbiet wpoprzek i rozrywają go na pojezierze Holsztyńskie, Meklemburskie, Pomorskie, Pruskie, Zmujdzko-Litewskie i Lotewsko-Czudzkie (Inflancko-Estońskie). Dwa pierwsze pojezierza, mianowicie Szlezwickie, odcięte od południa kanałem Północnym, łączącym morze Niemieckie z Bałtykiem, i Hol-